Περί εκσυγχρονισμού (Ένας όρος πάντα επίκαιρος)

Παρασκευή, 04 Δεκέμβριος 2020 18:34 | E-MAIL ΕΚΤΥΠΩΣΗ

Του Γεωργίου Μπόνο
 
Το 1997 άρχισα μια έρευνα. Ήθελα να εντοπίσω, να καταγράψω και να φωτίσω μια πτυχή της πολιτικής ιστορίας του τόπου μας. Επεδίωκα με την έρευνά μου αυτή να βρω στα 180 χρόνια περίπου, που πέρασαν από την Επανάσταση του ’21, πόσοι πολιτικοί ηγέτες αιρετοί κατέλαβαν τον πρωθυπουργικό θώκο.   Συγκεκριμένα ήθελα από το 1828, που πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδος ήταν ο Ι. Καποδίστριας μέχρι το 2004 πόσοι πρωθυπουργοί κατέλαβαν το αξίωμα αυτό και ποιοι απ’ αυτούς ήταν οι μακροβιότεροι. Η έρευνα ανακάλυψε τα παρακάτω:
 
Οι πολιτικοί ηγέτες που κατέλαβαν ως αιρετοί άρχοντες τον θώκο του πρωθυπουργού ήσαν 90. Από τους 90 οι μακροβιότεροι ήσαν 5: Χαρίλαος Τρικούπης, Ελευθέριος Βενιζέλος, Κωνσταντίνος Καραμανλής, Ανδρέας Παπανδρέου και ο Κώστας Σημίτης. Ως μακροβιότερους θεώρησα αυτούς που είχαν εκλεγεί περισσότερα από 8 χρόνια (2 – 4/ετίες).
 
Η έρευνα αυτή δημοσιευόταν στην εβδομαδιαία εφημερίδα ΛΑΚΩΝΙΚΗ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ του Ηλία Μπόνου. Περιελάμβανε 2 στοιχεία: Σκιαγράφηση της προσωπικότητος και τα σημαντικότερα επιτεύγματα κατά τη διάρκεια της θητείας τους.
Ολόκληρη εργασία – έρευνα, πάνω από 50 σελίδες συμπεριελήφθη ως Επίμετρο στο βιβλίο μου «ΚΕΙΜΕΝΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΑ – ΙΣΤΟΡΙΚΑ, έκδοση 2010».

Κατά την έρευνά μας, που κράτησε περίπου 3 χρόνια, συνάντησα πολλές φορές την λέξη ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ, που αναφερόταν στην Κοινωνία, στην οικονομία και σε κράτη ακόμη. Παράλληλα όμως η λέξη αυτή χρησιμοποιείτο και σε ορισμένα πολιτικά πρόσωπα, τα οποία με ενδιέφερε πιο πολύ.
Ο εκσυγχρονισμός ως όρος διεπίστωσα ότι έχει χρησιμοποιηθεί κατά το παρελθόν, πρόσφατο και απώτερο. Ως προσπάθεια και ως εφαρμογή για καλύτερες επιδόσεις στην οικονομική, πολιτική και κοινωνική ανάπτυξη, τα τελευταία χρόνια.
 
Ο εκσυγχρονισμός είναι, κατά τους ειδικούς, μια διαρκής πολιτική και κοινωνική διεργασία με μόνιμες επιδιώξεις την «επέκταση της δημοκρατίας, την κοινωνική δικαιοσύνη και τη συνεχή διεύρυνση των δυνατοτήτων του ατόμου. Έχει δηλαδή περιεχόμενο με πολιτική αξία και κοινωνική σημασία».
Προσπάθησα να καταγράψω το φαινόμενο αυτό, τι σημαίνει, πως βελτιώνει την κοινωνία, την οικονομία ή και τη χώρα μας γενικότερα. Συνάντησα όμως δυσκολίες όπως στο τι σημαίνει εκσυγχρονισμός. Εκεί βρήκα το περίεργο. Λέγεται ότι υπάρχουν πολλοί εκσυγχρονισμοί τόσοι μάλιστα όσοι και οι εκσυγχρονιστές.
Αυτό μου θύμισε κάτι από τις σπουδές μου στα Παιδαγωγικά, τον καιρό της Πανεπιστημιακής μου μετεκπαίδευσης, αρχές της 10/ετίας του ’60, ότι υπάρχουν τόσες παιδαγωγικές όσοι και οι παιδαγωγοί.
Εν πάση περιπτώσει αντιπαρήλθα αυτό γιατί με ενδιέφερε αυτός καθ’ εαυτόν ο εκσυγχρονισμός με την ευρεία έννοια και τι προσφέρει στην κοινωνία αυτός του προσπαθεί να τον εφαρμόσει.
 
Όμως ανατολίτικες συνήθειες, νοοτροπίες, στρεβλώσεις και αντιδράσεις υπήρχαν. Επίμονες προσπάθειες κατεβλήθησαν με αποτελέσματα πενιχρά. Η κοινωνία και το κράτος έπρεπε να ενσωματώσει και να αποδεχθεί πρότυπα παραδείγματα και συνήθειες του ανεπτυγμένου κόσμου για να εκσυγχρονισθεί. Λίγο δύσκολο για μας.
 
Οι λαοί όταν έχουν άξιους ηγέτες απαιτούσαν και επεδίωκαν τον εκσυγχρονισμό της χώρας τους. ιδιαίτερα όταν οι προσπάθειες πολλών ηγετών έβρισκαν έδαφος προσαρμογής στην ελληνική κοινωνία.
Σε όλους υπήρχε ο διακαής πόθος της βελτίωσης των κοινωνικών συνθηκών του βιοτικού επιπέδου. Όλοι γνωρίζουμε ότι η απάθεια και η αδιαφορία δεν είναι ποτέ φορείς προόδου, μόνο η ελπίδα και η προσδοκία βελτιώνουν τα στραβά και τα ανάποδα μιας κοινωνίας.
 
Αυτή η ελπίδα και η προσδοκία, ίσως και άλλες ιδιότητες που χρησιμοποιούν οι κοινωνιολόγοι έχουν πάρει σε ορισμένα κράτη την πιο ανεπτυγμένη μορφή τους. Αποτελούν παραδείγματα προς μίμηση.
Ο γνωστός κοινωνιολόγος καθηγητής στο LSE Νίκος Μουζέλης γράφει ότι αυτό το «φτάσιμο της Δύσης» σημαίνει απλά μια προσπάθεια για ένα δημοκρατικό πολίτευμα, μια ανταγωνιστική οικονομία, είναι ανεπτυγμένο κράτος πρόνοιας και ένα λιγότερο προβληματικό σύστημα παιδείας.
Αυτός ο εκσυγχρονισμός συνεχίζει ο Μουζέλης «που κινητοποιεί την εξάπλωση των δικαιωμάτων, δεν συνεπάγεται δουλική μίμηση της Δύσης, αλλά αποτελεί βασική προϋπόθεση για να μπορέσουμε να διατηρήσουμε την εθνική μας αυτονομία και ταυτότητα σ’ ένα ραγδαία μετασχηματιζόμενο κόσμο».
Ταυτόχρονα το κλίμα του εκσυγχρονισμού των κρατικών υπηρεσιών και της κοινωνίας βοήθησε πολλούς ηγέτες – πρωθυπουργούς το ιδεολογικό κλίμα του Διαφωτισμού του 19ου αιώνα δηλαδή ο Ευρωπαϊκός και ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός, που θα αναφερθούμε στη συνέχεια.
 
Κλείνουμε το κεφάλαιο αυτό με μια λακωνική αναδρομή για τον εκσυγχρονισμό, που ορισμένοι τον διακωμώδησαν την περίοδο Σημίτη, αλλά οι πιο πολλοί με ενθουσιασμό δέχθηκαν το εκσυγχρονιστικό ρεύμα και πέτυχε αρκετά ο Σημίτης, όπως θα αναφερθούμε αναλυτικά σε ξεχωριστό κεφάλαιο.
Περιγράφουμε στη συνέχεια την λακωνική αναδρομή, όπως προαναφέραμε, από την εποχή του Διαφωτισμού.
 
Το ιδεολογικό κλίμα του Διαφωτισμού μετά τον 16ο αιώνα στην Ευρώπη και περισσότερο τον 18ο αιώνα βοήθησε πολλούς να τολμήσουν προσπάθειες εκσυγχρονισμού της κοινωνίας.
Πράγματι ο Διαφωτισμός ως ιδεολογική κίνηση «διάδοση σαφών και απροκάλυπτων ιδεών που αναφέρονται σ’ όλα τα φάσματα της ζωής δημιούργησε μετά τον 16ο αιώνα μια ολόκληρη εποχή». Στις Δυτικές χώρες ιδιαίτερα τα κοινωνικά, πολιτικά και πολιτιστικά ρεύματα επηρέασαν ολόκληρες κοινωνίες στον Ευρωπαϊκό χώρο και στην Ελλάδα φυσικά.
 
Αυτός ο Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός περισσότερο το 18ο αιώνα «που αποσκοπούσε την απαλλαγή του ανθρωπίνου πνεύματος από τις μεσαιωνικές προλήψεις και δεισιδαιμονίες επεδίωκε τη διάδοση γνώσεων απαλλαγμένες από κάθε κηδεμονία». Θεμελιώδη χαρακτηριστικά του είναι: ο ορθολογισμός, η πίστη στην πρόοδο, η απόρριψη της μεταφυσικής και ο σεβασμός των πολιτικών ελευθεριών.
Οι κυριότεροι εκπρόσωποί του ήταν: ο Ρουσσώ, ο Βολτέρος, ο Μοντεσκιέ, ο Ντιντερώ, ο Σπινόζα, ο Καντ, ο Καρτέσιος, ο Νεύτων, ο Χιούμ κ.α.
 
Ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός είναι το πνευματικό και κοινωνικό κίνημα που αναπτύχθηκε στον υπόδουλο ελληνικό χώρο και στην Νεοελληνική Διασπορά από το 1750 μέχρι σήμερα, με κύριο αίτημα την μεταφορά των ιδεών του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού στους υπόδουλους Έλληνες.
Στην Ελλάδα εμφανίστηκαν ως κορυφαίοι εκπρόσωποι του Διαφωτισμού. Ο Αδαμάντιος Κοραής, ο Ρήγας Φεραίος, ο Ευγένιος Βούλγαρης, ο Ιώσηπος Μοισιόδαξ, ο Κωνσταντίνος Κούμας, ο Δημήτριος Καταρτζής κ.α.
  Η εμφάνιση όμως του εκσυγχρονιστικού ρεύματος στην πολιτική είχε τη δική της μακρά προεργασία. Ήδη από τις αρχές του 19ου αιώνα και στη συνέχεια κατά τον 20ον ιδιαίτερα μικροί κύκλοι πολιτικών και διανοουμένων προσπάθησαν να δημιουργήσουν τέτοια ρεύματα αλλά «ορισμένες δυνάμεις ανάσχεσης της προόδου, ενδογενείς κυρίως, πρόβαλαν αντιστάσεις και δυσκόλεψαν την ελληνική κοινωνία».
Στην Ελλάδα μετά την Επανάσταση του Εικοσιένα, που η χώρα μας απέκτησε κρατική υπόσταση κα οντότητα άρχισαν δειλά-δειλά να φαίνονται σημάδια εκσυγχρονιστικών ρευμάτων.

Ο Ι. Καποδίστριας δεν είναι μόνο ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδος. Θεωρήθηκε ακόμη από ερευνητές και μελετητές της νεότερης ιστορίας ότι είναι και ο πρώτος εκσυγχρονιστής κυβερνήτης.
Ο Καποδίστριας ανέλαβε την τιτάνια προσπάθεια όχι μόνο να συγκροτήσει το Νέο Κράτος, αλλά και να εκσυγχρονίσει τις υπηρεσίες και να μετατρέψει τη νοοτροπία των μπαρουτοκαπνισμένων Ελλήνων. Προσπάθησε να προσαρμόσει την ελληνική πραγματικότητα στο δυτικό πρόσωπο διοίκησης με αποτελέσματα άλλοτε θετικά και άλλοτε ημιτελή, διότι το νήμα της ζωής του κόπηκε με την δολοφονία του απότομα στις 27.09.1831.

Στη συνέχεια, τα επόμενα χρόνια, προσπάθειες καταβληθήκαν πολλές και από πολλούς με αποτέλεσμα άλλοτε θετικά και άλλοτε ημιτελή.
Η ανολοκλήρωτη επαγγελία του εκσυγχρονισμού αναδεικνύεται με έντονο και επίμονο τρόπο από τον τελευταίο εκσυγχρονιστή πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη. Ήταν το κυρίαρχο αίτημα της ελληνικής κοινωνίας, ιδιαίτερα την τελευταία 10/ετία του 20ου αιώνα.

ΔΕΙΤΕ ΤΑ ΟΛΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΑΡΘΡΑ
του Ανδρέα Πετρουλάκη
Το κλίκ της ημέρας
του Ανδρέα Πετρουλάκη

Πρόσφατα Νέα

LINARDI
Koutsoviti