γράφει η Κυριακή Στεργιάδου
Χειραφετημένη, μορφωμένη, γυμνασμένη και αναγνωρισμένη κοινωνικά υπήρξε η γυναίκα στην Αρχαία Σπάρτη συγκριτικά με τον υπόλοιπο αρχαίο κόσμο.
Η Αρχαία Σπάρτη έδωσε πολλές ευκαιρίες στις γυναίκες και δεν τις παραγκώνισε, όπως συνηθίζονταν την εποχή εκείνη. Καταρχάς, οι γυναίκες είχαν δικαίωμα στη μόρφωση και τη δημόσια εκπαίδευση, ενώ σε άλλες πόλεις παρέμεναν αγράμματες.
Ωστόσο, δεν δέχονταν την ίδια παιδεία με τα αρσενικά παιδιά, ήταν πιο επιεικής η εκπαίδευσή τους και αφορούσε και στα οικιακά.
Εκτός των άλλων, αναφέρεται από τον Πλούταρχο ότι ο Λυκούργος σκληραγώγησε το γυναικείο φύλο σωματικά εντρυφώντας στην εκγύμνασή τους και απέρριψε κάθε είδους σεμνοτυφία, μαλθακότητα και υπερπροστασία.
Άλλωστε οι Σπαρτιάτες και οι Σπαρτιάτισσες αθλούνταν συχνότατα, αφήνοντας ακάλυπτα ορισμένα μέρη του σώματός τους. Συνήθειά τους υπήρξε η γυμνή πορεία των νέων, χωρίς αυτό να εκλαμβάνεται αισχρό και ανήθικο.
Η σωματική εκπαίδευση των νεαρών γυναικών αφορούσε το ακόντιο, την πάλη, την ρήξη δίσκου και το τρέξιμο. Γενικότερα, στην Αρχαία Σπάρτη οι γυναίκες επιδίδονταν σε πνευματική και σωματική καλλιέργεια. Πρέπει όμως να σημειωθεί, ότι είχαν και τον ρόλο της συζύγου και της μητέρας, διότι στόχος τους ήταν να γεννήσουν δυνατούς και γενναίους άνδρες που θα γίνονταν πολεμιστές.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι γυναίκες της Αρχαίας Σπάρτης είχαν την τύχη να ανατραφούν σε ένα λιγότερο αυστηρό για αυτές καθεστώς σε αντιδιαστολή με όλο τον αρχαίο κόσμο, όπου η θέση τους ήταν αντίστοιχη με αυτή των γυναικών των σύγχρονων υποανάπτυκτων χωρών.
Οι γυναίκες της Αρχαίας Σπάρτης είχαν άποψη και την εξέφραζαν με παρρησία, συγκεκριμένα ο Αριστοτέλης ανέφερε ότι «Οι Σπαρτιάτες διοικούνταν από τις συζύγους τους» και μάλιστα, όταν η σύζυγος του βασιλιά Λεωνίδα ρωτήθηκε γιατί οι Σπαρτιάτισσες ήταν οι μόνες γυναίκες που «κυβερνούν» τους άνδρες τους αυτή απάντησε «Επειδή είμαστε οι μόνες γυναίκες που γεννούν άνδρες», εννοούσε δηλαδή ότι μόνο οι άνδρες που δέχονταν τις γυναίκες ως ισότιμες ήταν γνήσιοι άνδρες.
Χαρακτηριστικό επίσης, γνώρισμα του γυναικείου φύλου στη Σπάρτη υπήρξε η δυνατότητα απόκτησης κληρονομιάς και μεταβίβασης της, σε αντίθεση με τις Αθηναίες που δεν μπορούσαν να έχουν οικονομική δύναμη. Η απόκτηση οικονομικής επιρροής από ορισμένες γυναίκες στη Σπάρτη διαμόρφωνε μία ιεραρχία μεταξύ τους και ανέρχονταν κοινωνικά οι πιο εύπορες. Παρά τα όσα αναφέρθηκαν, αξιοσημείωτη πληροφορία αποτελεί η έλλειψη δικαιώματος του εκλέγειν- εκλέγεσθαι και της ελευθερίας επιλογής συζύγου από τις Σπαρτιάτισσες.
Επιπλέον, ταπείνωση για τις Σπαρτιάτισσες ήταν η μη καταγραφή της γέννησης και του θανάτου τους, καθώς χαρακτηρίστηκαν αμελητέα ποσότητα ανθρώπων. Παρά ταύτα, απολάμβαναν κοινωνικά δικαιώματα και τη δυνατότητα συμμετοχής σε κοινές δραστηριότητες με άρρενες, στοιχείο που αποτελούσε προσβολή για τους άνδρες συνολικά στον αρχαίο κόσμο.
Επίσης, πρέπει να αναφέρουμε ότι στην Σπάρτη δεν υπήρχε βιασύνη αναφορικά με το θέμα του γάμου και τα κορίτσια παντρεύονταν μόνο όταν ήταν έτοιμα ψυχολογικά και σωματικά να «απολαύσουν τον έρωτα», παρά σε πολύ μικρή ηλικία, όπως συνηθίζονταν σε άλλες αρχαίες πόλεις (ηλικίες 12-14 ετών), διαφορετικά θεωρούσαν την ερωτική πράξη με τόσο μικρά κορίτσια πράξη βίας.
Οι ερωτικές σχέσεις σε τόσο νεαρή ηλικία στον υπόλοιπο αρχαίο κόσμο οδηγούσαν συχνότατα και σε θανάτους, ενώ στη Σπάρτη υπήρχε ένας έλεγχος, διότι μέριμνά τους ήταν η γέννηση και ανατροφή σκληρών και θαρραλέων ανδρών. Προκειμένου να γίνει αυτό ήταν απαραίτητη η υγιής σεξουαλική επαφή, γι’ αυτό το λόγο οι γυναίκες ήταν το πολύ 4-5 χρόνια νεότερες από τους άνδρες τους (δεν συνηθιζόταν στη Σπάρτη οι γάμοι με μεγάλη ηλικιακή διαφορά).
Οι γυναίκες εκτός των άλλων, διαχειρίζονταν και τον οικογενειακό πλούτο που αφορούσε στην αγροτική οικονομία και μέσω της διαχείρισης αυτής πλήρωναν οι οικογένειες το φαγητό τους και τα δίδακτρα της «αγωγής» των παιδιών. Ο λιτοδίαιτος τρόπος ζωής της Σπάρτης αφορούσε και τις γυναίκες, οι οποίες δεν βάφονταν ούτε καλλωπίζονταν ιδιαίτερα.
Καταλαβαίνουμε έτσι, ότι οι γυναίκες στην Αρχαία Σπάρτη είχαν μία θέση στην κοινωνία ως άνθρωποι με σκέψη και δεν νοούνταν αποκλειστικά ως μηχανές αναπαραγωγής ή ως αντικείμενα.
Η Σπάρτη υπήρξε διαχρονικά η πόλη των ανδρείων και σε αυτό ίσως διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο η διάδραση και η συνεργασία, αν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί έτσι, ανδρών-γυναικών που δημιούργησε μία ισχυρή πόλη-κράτος.
