Γράφει ο Άρης Αλεξανδρής
Ήταν ένα κράμα θάρρους, αποκοτιάς και απόγνωσης αυτό που επέδειξε η Ιρανή φοιτήτρια Αχου Νταριαΐ πριν από μία εβδομάδα στην Τεχεράνη, όταν πέταξε τα ρούχα της και άρχισε να βηματίζει στον δημόσιο χώρο με τα εσώρουχα ανάμεσα σε απορημένους περαστικούς.
Η κάμερα την κατέγραψε να κινείται μονολογώντας φαινομενικά αμέριμνη, μέχρι που η Ασφάλεια τη συνέλαβε με συνοπτικές διαδικασίες και εξαφάνισε την «άσεμνη» γύμνια της από τον δρόμο. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που διέρρευσαν, η πράξη της Ιρανής ήταν μια ενέργεια διαμαρτυρίας εναντίον του καταπιεστικού ισλαμικού ενδυματολογικού κώδικα και πυροδοτήθηκε από τη σωματική επίθεση που η Αχου είχε δεχθεί προ ημερών εντός του Πανεπιστημίου Αζάντ από παραστρατιωτική ομάδα, για να συμμορφωθεί με τις υποδείξεις της σκοταδιστικής fashion police.
Η φοιτήτρια είχε μάθει από πρώτο χέρι τι παθαίνει όποια ντύνεται με «ακατάλληλο τρόπο», επομένως μπορούσε να φανταστεί πόσο χειρότερα θα γίνονταν τα πράγματα για κάποια που θα τολμούσε να παραλείψει εντελώς τα ρούχα. Η Αχου Νταριαΐ ήξερε τι θα της συμβεί, στάθμισε τον κίνδυνο και ανέλαβε το κόστος.
Μετά τη σύλληψη, οι εκπρόσωποι του καθεστώτος τη χαρακτήρισαν διαταραγμένη και ενημέρωσαν πως χρειάζεται «θεραπεία», την οποία και θα λάβει. Αυτή τη στιγμή, η Αχου αγνοείται. Κάποιοι λένε ότι βρίσκεται σε ψυχιατρείο.
Ορίζοντας την επανάσταση
Το σοκ που προκάλεσε στην κοινή γνώμη της Ελλάδας η ξεγυμνωμένη φοιτήτρια οφείλεται σε ένα πρώτο επίπεδο στη δύναμη της εικόνας. Η νεαρή γυναίκα που στωικά περιμένει την τιμωρία της, προκλητικά ευάλωτη και αναπολογητικά αποφασισμένη, έχει κάτι από την αίγλη της μυθιστορηματικής ηρωίδας. Γι’ αυτόν τον λόγο, άλλωστε, η επίμαχη εικόνα έγινε meme, σκίτσο, αντικείμενο πολυάριθμων δημιουργικών αναπαραγωγών.
Κι ενώ η επιφανειακή προσέγγιση του θέματος φλερτάρει έντονα με τη γραφικοποίηση και τον υποβιβασμό του σε θέαμα προς κατανάλωση, σταδιακά δίνει τη θέση της σε μια δεύτερη ανάγνωση: στην Ελλάδα, μια χώρα όπου η επανάσταση γίνεται συνήθως εκ του ασφαλούς, έχοντας κυρίως συμβολικό χαρακτήρα και τελετουργικές εκδηλώσεις, η Αχου Νταριαΐ κατάφερε να υπενθυμίσει την αυθεντική σημασία της αντίστασης στην εξουσία: Όχι, οι προβλέψιμες πορείες με καφέ και πανό στο χέρι δεν αποτελούν αγώνα· τα συνθήματα και τα γκραφίτι στους τοίχους δεν εξυπηρετούν ανατρεπτικούς σκοπούς· η ρητορική της ρήξης δεν συνιστά ρήξη. Κάποιοι το είχαν ξεχάσει – ίσως δεν το είχαν μάθει και ποτέ: χωρίς προσωπική διακινδύνευση, χωρίς σημαντικές απώλειες, χωρίς φόβο, πόνο και αβεβαιότητα, η επανάσταση δεν είναι επανάσταση. Είναι περφόρμανς.
Οι κομπλεξικοί
Συνέβη βέβαια και κάτι ανορθόδοξο, αν και αναμενόμενο μες στον παραλογισμό του: πολλοί εγχώριοι εξεγερσιακοί τύποι, από εκείνους που αυτοπροσδιορίζονται ως αντικαθεστωτικοί επί τη βάσει των πολιτικών τους αναρτήσεων στα κοινωνικά δίκτυα, δεν εντυπωσιάστηκαν από την ιστορία της Ιρανής φοιτήτριας.
Για την ακρίβεια, δεν τους έπεισε καν, τη βρήκαν αναληθή και προπαγανδιστική. Σκοντάφτουμε και πάλι σε μια ενδημική παθογένεια: στην Ελλάδα, οι επαναστάτες αναγνωρίζονται ως τέτοιοι όχι σύμφωνα με τη δράση τους, αλλά μόνον εφόσον πληρούν τις προδιαγραφές που θέτουν τα ντόπια επαναστατικά στερεότυπα.
Ίσως, λοιπόν, η φοιτήτρια να είχε καλύτερη τύχη αν καταπιεζόταν από άλλη θρησκεία, ειδικά από τον χριστιανισμό. Η επαναστατική νομενκλατούρα εξαιρεί το ακραίο, αντιδυτικό Ισλάμ από την κατηγορία των δυνάμεων που χρήζουν καταπολέμησης, γιατί διαφορετικά θα έπρεπε να υιοθετήσει τα δυτικά ιδεώδη, πράγμα που απαγορεύεται από το κυρίαρχο αριστερό δόγμα.
Έτσι, μάθαμε εσχάτως πως στο Ιράν δεν καταπιέζονται οι γυναίκες (αυτά είναι συκοφαντίες)· πως το Ισλάμ σέβεται τη γυναικεία αυτοδιάθεση· πως το χιτζάμπ είναι επιλογή και πως, αν υποθέσουμε ότι δεν είναι, δεν διαφέρει σε τίποτα από τη μαντίλα μιας μοναχής ή τα εμμέσως επιβαλλόμενα καταναλωτικά μοτίβα του καπιταλισμού. Οι ιδεοληπτικοί σύντροφοι θα πουν τα πάντα για να φέρουν την επανάσταση στα μέτρα τους. Ό,τι κι αν πουν, όμως, δεν μπορούν να κρύψουν τη μηδαμινή τους σχέση με αυτήν.
