Χαίρει ἔχουσα ἡ Λακεδαίμων,
θείαν λάρνακα, τῶν σῶν λειψάνων,
ἀναβρύουσαν πηγὰς τῶν ἰάσεων,
καὶ διασώζουσαν πάντας ἐκ θλίψεων,
τοὺς σοὶ προστρέχοντας Πάτερ ἐκ πίστεως.
Νίκων Ὅσιε, Χριστὸν τὸν Θεὸν ἱκέτευε,
δωρήσασθαι ἡμῖν τὸ μέγα ἔλεος.
[…]
Ιδιαίτερη η σημερινή ημέρα για την πόλη της Σπάρτης καθώς ''Χαίρει ἔχουσα ἡ Λακεδαίμων'', όπως με ευλάβεια έχει γράψει ο υμνογράφος. Εορτάζεται η μνήμη του πολιούχου της Οσίου Νίκωνος του «Μετανοείται». Ωστόσο τα αυστηρά υγειονομικά μέτρα που έχει θεσπίσει η κυβέρνηση, κράτησαν τους Σπαρτιάτες μακριά από τις λατρευτικές εκδηλώσεις προς τιμήν του πολιούχου τους.
Η θρησκευτική μεγαλοπρέπεια, η θρησκευτική κατάνυξη, η πάνδημη συμμετοχή του εκκλησιάσματος και οι παιανισμοί της Φιλαρμονικής του Δήμου Σπάρτης κατά τη διάρκεια της λιτανείας, είναι μόνο μερικά από τα πράγματα που δεν θα βιώσουν οι κάτοικοι της πόλης μας στον φετινό εορτασμό του Αγίου.
Το απόγευμα της Τετάρτης 25 Νοεμβρίου, τελέσθηκε ο Μέγας Πανηγυρικός Εσπερινός στον Ιερό Ναό του Οσίου Νίκωνος, παρουσία του σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Μονεμβασίας και Σπάρτης κ. Ευσταθίου και των απαραίτητων για τη λειτουργία κληρικών και ιεροψαλτών.
Σήμερα, ανήμερα του εορτασμού, τελέστηκε η Θεία Λειτουργία χωρίς την παρουσία πιστών και χωρίς την καθιερωμένη μεγαλοπρεπή λιτανεία. Ωστόσο οι πιστοί έχουν τη δυνατότητα να την παρακολουθήσουν μέσα από τη συχνότητα του ραδιοφωνικού σταθμού της Ιεράς Μητροπόλεως Μονεμβασίας και Σπάρτης.
Για πρωτόγνωρο γεγονός κάνει λόγο ο Μητροπολίτης Ευστάθιος στο μήνυμα που στέλνει στους Λάκωνες, μέσω του «Λακωνικού Τύπου», για τον φετινό εορτασμό του Αγίου, ενώ ταυτόχρονα καλεί το ποίμνιό του να δοξάσει και αυτή τη χρονιά τον Όσιο Νίκωνα, έστω και υπό αυτές τις διαφορετικές συνθήκες.
Το μήνυμα του Μητροπολίτη για τον εορτασμό του Οσίου Νίκωνος
Στο μήνυμά του, ο σεβασμιώτατος Μητροπολίτης κ. Ευστάθιος αναφέρει:
«Σήμερα είναι η εορτή του Αγίου Νίκωνος, 26 Νοεμβρίου είναι γνωστή πλέον η μέρα σε όλους τους Λάκωνες, οι οποίοι με τα φιλόθρησκα αισθήματά τους ξέρουν να τιμούν τον Άγιο Νίκωνα.
Φέτος, δυστυχώς, δεν θα τον γιορτάσουμε όπως κάθε χρόνο. Και είναι αυτός ένας πόνος στην ψυχή του καθενός μας. Πολύ περισσότερος πόνος των κληρικών και εμού του Επισκόπου, που επί 40 χρόνια ουδέποτε παρέλειψα αυτό το καθήκον, της λαμπρής εορτής του Αγίου Νίκωνος. Άλλοτε είχαμε και Αρχιερείς πολλούς, άλλοτε είχαμε κλήρο και λαό επί ποδός από τον εσπερινό, στη λειτουργία και στη λιτανεία λάμβαναν μέρος και με πολύ ευλάβεια παρακολουθούσαν τη λιτάνευση της Ιεράς Εικόνας στους δρόμους της πόλης. Φέτος θα γίνουν όλα κεκλεισμένων των θυρών. Είναι κάτι πρωτόγνωρο και πρέπει με ψυχραιμία να το αντιμετωπίσουμε.
Ό,τι χαρούμενο έχουμε στη ζωή μας να δοξάζουμε το Θεό για αυτό και να τον ευχαριστούμε διότι “Πᾶσα δόσις ἀγαθὴ καὶ πᾶν δώρημα τέλειον, ἄνωθέν ἐστι καταβαῖνον ἐκ Σοῦ, τοῦ Πατρὸς τῶν Φώτων”. Με απλά λόγια ό,τι καλό έχουμε ανήκει στο Θεό και πρέπει να τον δοξολογούμε.
Όταν έρχονται τέτοιες στιγμές δοκιμασίας όπως η πανδημία, πάλι τον Θεό να δοξάζουμε και κυρίως να τον παρακαλούμε να μας βοηθήσει να ξεπεράσουμε αυτή τη δοκιμασία. Και εμείς εκ παραλλήλου να προσέχουμε. Το σύνθημά μου αυτές τις μέρες είναι προσευχή-προσοχή! Διότι μόνο με τη βοήθεια του θεού ο άνθρωπος δεν καταξιώνει τη ζωή του. Ο Θεός, ο οποίος έδωσε την ελευθερία εις τον άνθρωπο, τη σέβεται και δεν επεμβαίνει εις την πορεία της ζωής του για να του καταργήσει την ελευθερία. Εμείς έχουμε το ελεύθερο να υπακούσουμε εις τους ειδικούς επιστήμονες και να προφυλαχθούμε ή να μην υπακούσουμε. Το αποτέλεσμα της ανυπακοής θα το πληρώσουμε. Το αποτέλεσμα της υπακοής θα είναι για εμάς ευλογία.
Θέλω λοιπόν να παρακαλέσω όλο τον λαό μας, να δοξάσει και φέτος και να τιμήσει τον Άγιο Νίκωνα με διαφορετικό τρόπο,. Με την προσευχή του, με την επίκληση της παρουσίας του στη ζωή μας και με τη βοήθεια εκείνου να απαλλαχθούμε από την πανδημία, η οποία κυριολεκτικά μας έχει και συγχύσει και ταλαιπωρήσει. Και έχει χωρίσει και τον λαό μας σε εκείνους που δέχονται ότι υπάρχει η πανδημία και προσέχουν και στους άλλους που δεν πιστεύουν ότι υπάρχει και, δυστυχώς, έχει δημιουργηθεί μια απόσταση και κάποια εχθρική διάθεση.
Να αγαπάμε τον Θεό και τον πλησίον μας σαν τον εαυτό μας. Η αγάπη μας προς τον συνάνθρωπό μας είναι το πιο τρανό δείγμα ότι αγαπάμε και τον Θεό μας. Αν θέλουμε να δείξουμε την αγάπη μας και τον σεβασμό μας στον Άγιο Νίκωνα να ακούσουμε τη διδασκαλία του και η διδασκαλία του ποια είναι; Μετανοείτε! Γι’ αυτό ονομάζεται Άγιος Νίκων ο «Μετανοείται», διότι πάντοτε άρχιζε και τελείωνε το κήρυγμά του με τη λέξη αυτή. Και γιατί το λέω αυτό. Διότι συμμερίζομαι πάρα πολλούς ανθρώπους πνευματικά καλλιεργημένους που θεωρούν ότι αυτό το κακό ήρθε στην ανθρωπότητα διότι η ανθρωπότητα κλώτσησε το Θεό, τον έβγαλε από τη ζωή της και πορεύεται σε δρόμους τους οποίους δεν έχει υποδείξει ο Θεός. Αλλά τους έχει εφεύρει η ανοησία του ανθρώπου.
Εύχομαι σε όλο το λαό της Λακωνίας, που ιδιαίτερη αγάπη και σεβασμό τρέφει προς τον Άγιο Νίκωνα, Χρόνια Πολλά και ευλογημένα και του χρόνου να μας αξιώσει ο Άγιος μας, να τον γιορτάσουμε πολύ διαφορετικά, τουλάχιστον όπως το κάναμε όλα τα προηγούμενα χρόνια. Εύχομαι Χρόνια Πολλά και στους ομογενείς μας και τους διαβεβαιώνω για ακόμα μια φορά ότι τους έχω μέσα στην καρδιά μου. Χρόνια πολλά και στην εφημερίδα σας και σας ευχαριστώ πάρα πολύ γιατί πάντοτε προβάλετε το έργο της Μητροπόλεως μας και είστε ένας συνδετικός κρίκος της εκκλησίας και της κοινωνίας».
Ο εκπαιδευτικός κ. Αριστείδης Θεοδωρόπουλος περιγράφει παρακάτω με περιεκτικό λόγο το βίο του Οσίου και τις περιοχές ανά την Ελλάδα που τιμάται η μνήμη του.
Οσιος Νίκωνας ο Μετανοείται- Ο πολιούχος και προστάτης άγιος της Σπάρτης
Μέσα στη μακρόχρονη ιστορική πορεία της Ορθοδόξου Εκκλησίας έλαμψαν φωτεινές μορφές, οι οποίες διακρίθηκαν για τον ιεραποστολικό τους ζήλο και αγωνίστηκαν με το φλογερό τους κήρυγμα για τη θεμελίωση του δένδρου της αμωμήτου χριστιανικής πίστεως. Ανάμεσα σ’ αυτές εξέχουσα θέση κατέχει ο πολιούχος, προστάτης και έφορος άγιος της Σπάρτης, όσιος Νίκων ο Μετανοείτε. Αξιοσημείωτο είναι μάλιστα το γεγονός ότι με τον βίο του εν λόγω ιεραποστόλου αγίου ασχολήθηκαν, εξαιτίας της μεγάλης θρησκευτικής και εθνικής σημασίας, επιφανείς Γερμανοί ιστορικοί του μεσαίωνα, όπως ο Κάρολος Χόπφ, ο Γουσταύδος Χέρτσμπεργκ και ο Φερδινάνδος Γκρεγκορόβιους.
Ο Όσιος Νίκων γεννήθηκε περί τα τέλη του πρώτου τετάρτου του 10 μ.Χ. αιώνα, μεταξύ των ετών 920 - 925 μ.Χ., στη σημερινή Αρμενία και κοντά στην αρχαία Παφλαγονία του Πόντου. Οι γονείς του ήταν πλούσιοι και του καλλιέργησαν την ευσέβεια και την πίστη στον Κύριο ημών Ιησού Χριστό. Σε ηλικία μόλις 20 ετών εγκατέλειψε το πατρικό του σπίτι και εγκαταβίωσε στην Ιερά Μονή της Χρυσής Πέτρας, όπου έμεινε δώδεκα χρόνια. Στη συνέχεια επισκέφθηκε χώρες της Ανατολής, όπου κήρυξε το Ευαγγέλιο του Χριστού για τρία χρόνια.
Το 961 μ.Χ. πήγε στην Κρήτη με προτροπή του αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά, όπου με έδρα την πόλη της Γορτύνης επέδειξε ιδιαίτερο ιεραποστολικό ζήλο. Στα επτά χρόνια της παραμονής του στην ελληνική μεγαλόνησο, κατόρθωσε να χειραγωγήσει τους Κρήτες στην αληθινή πίστη, η οποία είχε αλλοτριωθεί από τους κατακτητές, αλλά και να οικοδομήσει πολλούς ναούς. Απέσπασε μάλιστα τον σεβασμό και την αγάπη των Κρητών, οι οποίοι του απέδωσαν ευγνωμόνως τον τίτλο «Μετανοείτε», επειδή καλούσε διαρκώς τους χριστιανούς σε μετάνοια.
Το 968 μ.Χ. έφτασε στην Πελοπόννησο και επισκέφτηκε την Επίδαυρο. Στη συνέχεια μετέβη στην Αίγινα, τη Σαλαμίνα, την Αττική, την Εύβοια, τη Θήβα, την Κόρινθο, το Άργος και το Ναύπλιο, όπου παντού κήρυττε το Ευαγγέλιο του Ιησού Χριστού και με τη χάρη του Θεού επιτελούσε θαύματα. Από το Ναύπλιο κατευθύνθηκε προς τη Σπάρτη, ενώ στη συνέχεια επισκέφτηκε τη Μάνη και τη Μεσσηνία. Αφού έλαμψε παντού με το φλογερό του κήρυγμα περί μετανοίας, επέστρεψε στη Σπάρτη, η οποία την εποχή εκείνη ονομαζόταν Λακεδαιμονία. Στον ιστορικό αυτό τόπο, τον οποίο αγάπησε περισσότερο από την πατρίδα του, παρέμεινε μέχρι την οσιακή του κοίμηση το 998 μ.Χ. κηρύττοντας και θαυματουργώντας. Με την προσευχή του μάλιστα διασώθηκε η πόλη από τη φοβερή μάστιγα μιας θανατηφόρου ασθένειας, η οποία απειλούσε τη ζωή των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής. Πλήθος κόσμου συγκεντρωνόταν στη Λακεδαίμονα για να ακούσει το πύρινο κήρυγμά του για τον Σταυρό και την Ανάσταση του Χριστού, ενώ η πλούσια ιεραποστολική του δράση επισφραγίσθηκε με την ανοικοδόμηση περικαλλούς ναού στο όνομα του Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού, ο οποίος μάλιστα σχεδιάστηκε από τον ίδιο. Πολλά και θαυμαστά είναι τα γεγονότα, που συνέβησαν κατά τη διάρκεια της ανεγέρσεως του ναού, ο οποίος ανοικοδομήθηκε μεταξύ των ετών 970 και 992 μ.Χ. και εγκαινιάσθηκε από τον ενάρετο και ευσεβή Επίσκοπο της Λακεδαιμονίας Θεόπεμπο. Ο ναός αυτός μετατράπηκε αργότερα σε μοναστήρι, το οποίο έφτασε σε ιδιαίτερη ακμή κατά τον 14ο μ.Χ. αιώνα. Σ’ αυτή την περιώνυμη μονή ο όσιος Νίκων εκοιμήθη εν ειρήνη στις 26 Νοεμβρίου του 998 μ.Χ., που είναι η ημέρα, κατά την οποία η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά και γεραίρει την πάντιμη μνήμη του.
Η κοίμηση του οσίου Νίκωνος λύπησε βαθύτατα τους κατοίκους της Λακεδαιμονίας ,αφού έχασαν τον σοφό διδάσκαλο και πνευματικό τους πατέρα, τον εθνικό και θρησκευτικό καθοδηγητή, του οποίου η προσφορά υπήρξε πολύτιμη για την πνευματική αναγέννηση της Πελοποννήσου, της Κρήτης και της Στερεάς Ελλάδος κατά τον μεσαίωνα. Ο όσιος Νίκων άρχισε να τιμάται ως άγιος από τα πρώτα κιόλας χρόνια μετά την οσιακή του κοίμηση, αφού στο καθολικό της ιστορικής Ιεράς Μονής του Οσίου Λουκά Βοιωτίας με τα περίφημα ψηφιδωτά σώζεται η αρχαιότερη εικονογραφική παράσταση, που απεικονίζει τον όσιο και χρονολογείται από τον 11ο αιώνα. Το 1875 εκδόθηκε στη Σπάρτη η ασματική ακολουθία του οσίου, την οποία επιμελήθηκε το 1847 ο ιεροκήρυκας της περιοχής Αρχιμανδρίτης Δανιήλ Γεωργόπουλος. Το 1844 με πρωτοβουλία του Επισκόπου Λακεδαίμονος Δανιήλ Κουλουφέκη ξεκίνησε ο εορτασμός της μνήμης του αγίου, ο οποίος από το 1893 και επί αρχιερατείας του Επισκόπου Λακεδαίμονος και Μονεμβασίας Θεοκλήτου Μηνοπούλου κατέστη λαμπρότερος με λιτανεία της ιεράς εικόνος του. Από το 1901 και με πρωτοβουλία του δημάρχου Σπάρτης Περικλέους Σαλβαρά η εορτή του αγίου στις 26 Νοεμβρίου αποτελεί επίσημη τοπική αργία για την πόλη της Σπάρτης, η οποία μέχρι και σήμερα τιμά και εορτάζει με κάθε επισημότητα τον πολιούχο και προστάτη της άγιο στον μεγαλοπρεπή ιερό ναό του Οσίου Νίκωνος. Ο περικαλλής αυτός ιερός ναός, ο οποίος αποτελεί το σημείο ευλαβικής αναφοράς για τους κατοίκους της Σπάρτης, αλλά και ολόκληρης της Λακωνίας, θεμελιώθηκε το 1929 με σχέδια του Αναστασίου Ορλάνδου και εγκαινιάστηκε το 1955 με ιδιαίτερη λαμπρότητα και με την παρουσία πλήθους πιστών. Ο όσιος Νίκων ο Μετανοείτε τιμάται επίσης στην Κρήτη, όπου έδρασε με ιεραποστολικό ζήλο επί επτά χρόνια, και συγκεκριμένα στον σπηλαιώδη ναό των Αγίων Ιωάννου του Προδρόμου και Νίκωνος του Μετανοείτε στον Καρτερό Ηρακλείου, στο ομώνυμο εκκλησάκι στον οικισμό Ράφτης που βρίσκεται στην περιοχή της Γέργερης Ηρακλείου και στον Καθεδρικό Ιερό Ναό Αγίας Φωτεινής Ιεράπετρας, όπου επ’ ονόματί του τιμάται ο υπόγειος ναός. Το όνομα του αγίου, ο οποίος κατέστη ο φωτιστής και ιεραπόστολος της Λακωνίας, φέρει οικισμός της Μεσσηνιακής Μάνης, μονόχωρος τρουλαίος ναός στα Ζαγκλανικιάνικα Κυθήρων, ο οποίος κοσμείται με τοιχογραφίες του 11ου-13ου αιώνα και ο κοιμητηριακός ναός στη συνοικία των Υψηλών Αλωνίων Ξυλοκάστρου Κορινθίας (Ενορία Παναγίας Φανερωμένης), ο οποίος ανεγέρθηκε με πρωτοβουλία και μέριμνα του αοιδίμου Αρχιμανδρίτου π.Νίκωνος Κοτσόβολη (+ 19 Ιουλίου 2011).
Δειτε φωτογραφίες από παλαιότερους εορτασμούς
