Του Γεωργίου Μπόνου
Η παρεχόμενη σήμερα παιδεία στα σχολεία πρέπει να βοηθήσει τους νέους να ζήσουν λογικότερα, να τους βοηθήσει να μάθουν ό,τι χρειάζονται και να ζήσουν όσο πιο αποδοτικά κι ευτυχισμένα μπορούν. Στην προκεχωρημένη αυτή εποχή η παιδεία μπορεί ακόμη να βοηθήσει πολύ τη σημερινή κοινωνία στο να αντιμετωπίσει την ομολογουμένως σοβαρότατη ηθική κρίση της νεολαίας, που μοιάζει κατά την ομολογία ιστορικών μελετητών να είναι η πιο δύσκολη και επικίνδυνη κρίση όλης της γραπτής ιστορίας.
Στις πρωτόγονες κοινωνίες δεν υπάρχουν παραστρατημένα παιδιά γιατί «η προσαρμογή τους καθορίζεται από τις βασικές βιολογικές ανάγκες της οικογένειας ή της φυλής, οι οποίες είναι η συνισταμένη των αναγκών των ατόμων που την αποτελούν». Στη σημερινή εποχή μας η αυτόματη διεργασία της αγωγής γίνεται πολύπλοκη και απαιτεί ιδιαίτερη τεχνική που να στηρίζεται στα διδάγματα της σύγχρονης ψυχολογίας. Και τούτο γιατί στην εποχή μας η ζωή είναι πολυσύνθετη και πολύμορφη επειδή «ο ρυθμός της ζωής αδιάκοπα αλλάζει, οι κοσμοθεωρίες και τα ιδανικά βρίσκονται σε μια αέναη κίνηση, που προκαλούν άγχος και σύγχυση και το χειρότερο τα πολιτιστικά στοιχεία είναι ανομοιογενή και συχνά αλληλοσυγκρουόμενα» παρατηρεί εύστοχα σχολιαστής των ψυχολογικών φαινομένων.
Η οικογένεια, το πρώτο αυτό κύτταρο της κοινωνίας, είναι εκείνη που θα γαλουχήσει εξ απλών ονύχων αβίαστα και φυσικά την αγάπη, το σεβασμό, την αξιοπρέπεια, την φιλαλληλία και τόσες άλλες αρετές που πρέπει να κοσμούν ένα νέο άνθρωπο για να πετύχουμε μια τελειότερη κοινωνία.
Ειδικότερα οι γονείς να συζητούν, να συνδιαλέγονται και να προβληματίζονται κι αυτοί με τα παιδιά τους σαν άνθρωποι με παραδοσιακές αντιλήψεις προσαρμοσμένες στις σύγχρονες απαιτήσεις της κοινωνίας μας.
Οι νέοι μας θέλουν πρώτα απ' όλα κατανόηση και ανταπόκριση. Όχι αυστηρότητες και στείρες αρνήσεις. Οι γονείς δικτάτορες θερίζουν πολλές φορές την ανταρσία, την αυθάδεια, την απειθαρχία και την αναρχία. «Οι σχέσεις γονέων και παιδιών πρέπει να προέρχονται από το έμφυτο φίλτρο και τη στοργή που υπάρχει ανάμεσα σε δύο ηλικίες που η μια γέννησε την άλλη. Η μορφή των σχέσεων είναι ξεχωριστή για κάθε οικογένεια και η εξέλιξή τους είναι ανάλογη με την κατεύθυνση που θα δώσουν οι γονείς, γιατί αυτοί σαν ενήλικες που είναι μπορούν ή τουλάχιστον πρέπει να μπορούν να αντιληφθούν την ποιότητα και την επίδρασή τους. Από τους γονείς δηλ. εξαρτάται αν οι σχέσεις τους με το παιδί είναι ταραγμένες ή ομαλές και οι γονείς έχουν την ευθύνη για τις συνέπειες που θα γεννήσει η μορφή των σχέσεων», γράφει γνωστή ψυχολόγος.
Έχει αποτυπωθεί από παιδαγωγούς και ψυχολόγους ότι τα παιδιά που βρίσκονται στη εφηβική ηλικία έχουν την ανάγκη να νοιώθουν κάποια σταθερότητα στη συμπεριφορά των γονέων, κάποια αντίσταση στη δική τους θέληση, γιατί έτσι μόνο θα μάθουν τα όριά τους και τις δυνάμεις τους και θα σχηματίσουν το δικό τους χαρακτήρα. Και τούτο γιατί στη συναισθηματική ζωή των νεαρών η αυστηρότητα έχει μια θετική πλευρά: φανερώνει το ενδιαφέρον, την φροντίδα και την αγάπη των γονέων προς τα παιδιά.
Ο έφηβος για μια σωστή προσαρμογή έχει ανάγκη από μερικές, όχι υπερβολικές και παράλογες απαγορεύσεις, που θα του χρησιμεύσουν στη ενήλικη ζωή του. Η έλλειψη απαγορεύσεων και φραγμών καθώς και ηθικού στηρίγματος που πρέπει να προσφέρουν στο νεαρό οι γονείς, μπορεί να δημιουργήσουν μια αγωνία κι ένα αίσθημα κενού.
Το σχολείο, ίδρυμα κατ’ εξοχή παιδευτικό και ψυχοπλαστικό πρέπει με τρόπο μεθοδικό, συστηματικό και οργανωμένο και αποδοτικό να εμφανίσει στους νέους τα ιδανικά της αγάπης προς την πατρίδα, την οικογένεια, την ελευθερία, τη δημοκρατία και τη φωτισμένη θρησκευτικότητα. Να εμφυτέψει στην καρδιά και στο νου των παιδιών μας τις αρχές της υπακοής στους νόμους της πολιτείας, την αγάπη προς το καλό βιβλίο, τον μορφωτικό όμιλο, την επαφή με τη φύση, την υγεία, κοινωνικότητα και την ευγενή άμιλλα.
Ο νέος αφού περάσει από το καμίνι της δοκιμασίας, των ανησυχιών, των προβληματισμών, των ταλαντεύσεων και των αμφιβολιών θα βρει τον εαυτό του. Οι ριζωμένες «εξ απλών ονύχων» στην οικογένεια και στο σχολείο καθιερωμένες αρχές, αξίες και ιδανικά με την πάροδο του χρόνου καταξιώνονται και μετουσιώνονται σε πράξεις και ενέργειες.
Πρέπει να επισημάνουμε ότι αυτή τη περίοδο ο πανάρχαιος στην ανθρώπινη ιστορία και θεμελιακός θεσμός της οικογένειας περνάει μια βαθιά κρίση. Το βασικό αυτό κύτταρο του κοινωνικού οργανισμού «οδηγείται προς τη αποσύνθεση από ισχυρές κεντρόφυγες δυνάμεις». Οι συνέπειες από ένα τέτοιο αφανισμό θα είναι για το ανθρώπινο γένος ολέθριες. Εάν κατορθώσει να προσαρμοσθεί η σημερινή οικογένεια, παρά τους κλυδωνισμούς, που περνούν όλοι οι κοινωνικοί θεσμοί, στο απέραντο πέλαγος της ανθρώπινης ιστορίας, στις νέες καταστάσεις με αποφασιστικές παραχωρήσεις θα νικήσει και θα ξεπεράσει την αμφισβήτηση και την κρίση.
Γι’ αυτό το μορφωτικό περιεχόμενο που παρέχουν οι προαναφερόμενες γνώσεις στο Σχολείο, η ψυχική ρώμη, η εμπιστοσύνη, η αυτοπεποίθηση, η αυτογνωσία, η αυτοαγωγή και η αυτοκατεύθυνση μπορούν να χαλυβδώσουν και να διαμορφώσουν τον χαρακτήρα και την προσωπικότητα του νέου μέσα στην δοκιμαζόμενη οικογένεια.
Ιδιαίτερα μάλιστα «ο ατομικός παράγοντας αυτοκατεύθυνσης, αυτοδιαμόρφωσης και εξέλιξης είναι θείο δώρο στον αναπτυσσόμενο άνθρωπο» γιατί οι καταβολές και οι προδιαθέσεις τις οποίες έχει κάθε άτομο εκ κληρονομικότητος είναι ανοικτές σε πάρα πολλές δυνατότητες.
Χαρακτήρας και προσωπικότητα δεν είναι «αύξουσα εκδίπλωσις του εντός ημών υπάρχοντος, αλλά και αύξουσα αυτοδιαμόρφωσις», αφού η πλαστικότητα είναι το χαρακτηριστικό γνώρισμα της νέας ζωής του παιδιού.
Μόνο το ανώμαλο και το παθολογικό στερείται «της τοιαύτης πλαστικότητος».
Στη διάπλαση της προσωπικότητος του, καθένας μας προσφέρει μεγάλο ποσοστό με τις ίδιες του τις δυνάμεις, με τη συμβολή τη δική του.
Με το φως της συνείδησης με το οποίο έχει προικιστεί, αντιλαμβάνεται κάθε άτομο «τα εντός του έμφυτα στοιχεία» και τους πραγματικούς εξωτερικούς όρους και γίνεται τότε «πλάστης εαυτού».
Επομένως, εκείνοι που έχουν αναλάβει την ευθύνη της διαπαιδαγωγήσεως της νεολαίας - οικογένεια, σχολείο, εκκλησία, πολιτεία - έχουν καθήκον επιτακτικό και επιβεβλημένο, υποχρέωση ηθική και φροντίδα αδιάλειπτη, να παρέχουν έντονη και αυστηρή διανοητική εργασία στους νέους.
Διαρκώς αυξάνουν την συνειδητοποίηση και την παραδοχή δημοκρατικών αρχών και αξιών με ανθρωπιστικά αισθήματα, έτσι θα δημιουργήσουμε ελληνόπουλα με ηθικό περιεχόμενο, με υψηλά ιδανικά και κοινωνικότητα. Αλλιώς θα επιτύχουμε να δημιουργήσουμε άτομα που κυνηγούν μόνο την υλική απόλαυση και επιτυχία, ανθρώπους με στεγνή ψυχή και ανθρώπους στερημένους από κάθε ωραίο, ευγενές και υψηλόν.
Η ομιλία αυτή δόθηκε στην Πνευματική Εστία Σπάρτης, το 1976, και στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων σε γονείς και κηδεμόνες του 25ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών, το 1984.
