Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένα παλικάρι, ο Γιώργης. Ζούσε σε ένα χωριό της Εύβοιας με τον παππού του, που ήταν παπάς. Του έλεγε ιστορίες για βίους Αγίων, σαν ήταν μικρός. Ο Γιώργης θαύμαζε την πίστη, την γενναιότητα και την αυταπάρνησή των ανθρώπων που αγίασαν. Είχε ακούσει από τον παππού του διηγήσεις για προσκυνήματα και μοναστήρια σε όλο το νησί. Ήθελε να πάει στην βόρεια Εύβοια, στη μονή Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου των Ηλίων.

Μια μέρα ο Γιώργης ρώτησε τον παππού του: «Που βρίσκεται η μονή του Αγίου Γεωργίου των Ηλίων;» Ο παππούς του λέει: «Είναι μακριά από δω. Αν ξεκινήσεις πρωί με το άλογο, θα φτάσεις κατά το σούρουπο στα Ήλια. Είναι μικρό ψαροχώρι. Βορειοανατολικά του χωριού, μέσα σε μεγάλη χαράδρα, που σχηματίζεται από τα βουνά Βαλάντι και Τελέθριο[2], βρίσκεται η μονή του Αγίου Γεωργίου[3]».

«Ποιος έχτισε τη μονή, παππού; «Την έχτισε, γιε μου, ο μοναχός Ευφρόσυνος από την Χαλκίδα. Όταν έμαθε ότι τσοπάνηδες βρήκαν στο Βαλαντοβούνι κατακόμβη με την εικόνα του αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, ήλθε από τη Χαλκίδα στα Ήλια. Ήθελε να ασκητέψει στην κατακόμβη και να χτίσει μοναστήρι στη μνήμη του Τιμίου Προδρόμου. Έτσι, ο Ευφρόσυνος πήγε στην κατακόμβη κι έμενε εκεί.

Τότε συνέβη κάτι θαυμαστό. Έβλεπε τα βράδια ένα φως να λάμπει απέναντι στη θέση ‘‘βάρκα’’[4]. Δίσταζε να πάει εκεί. Προσευχόταν για πολλά βράδια. Κάποτε πήγε να δει τι συμβαίνει. Σαν έφτασε εκεί, βρήκε την εικόνα του αγίου Γεωργίου. Μετά ο Ευφρόσυνος ανέβηκε στη σκήτη του. Γύρισε την άλλη μέρα, για να χτίσει ένα προσκυνητάρι στην εικόνα. Το ίδιο βράδυ βλέπει στον ύπνο του τον Άγιο Γεώργιο. Του έδειχνε με το κοντάρι του τα ερείπια ενός αρχαίου ναού του Απόλλωνα. Του είπε: ‘‘Να χτίσεις εδώ το μοναστήρι και να βάλεις την εικόνα μου’’. Ο μοναχός έκανε όπως του είπε ο Άγιος. Έτσι χτίστηκε η μονή Ηλίων[5]».

Ο Γιώργης, σαν άκουσε την ιστορία της μονής, θαύμασε. Είπε στον παππού του: «Την αυγή θα ξεκινήσω για το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου». «Με την ευχή μου να πας και να γυρίσεις, Γιώργη».  

Έτσι το άλλη μέρα ο Γιώργος ξεκίνησε για τη μονή των Ηλίων. Δρόμο πήρε, δρόμο άφησε κι όπου έβρισκε ίσκιο ή πηγή, ξαπόσταινε. Έπινε νερό, πότιζε το άλογό του κι ύστερα συνέχιζε.

Κατά το σούρουπο έφτασε έξω από το μοναστήρι. Χτύπησε την πόρτα. Του άνοιξε ένα καλογεράκι. «Καλωσόρισες στον Άγιο Γεώργιο» του είπε. Έμπασε το παλικάρι μέσα και το οδήγησε στον ηγούμενο. Ο ηγούμενος ρώτησε: «Πως σε λένε, παλικάρι; Πούθε  έρχεσαι;» «Με λένε Γιώργη κι έρχομαι από τη νότια Εύβοια. Ήρθα στο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου, για να μάθω την ιστορία του». Ο ηγούμενος είπε: «Πάμε να φας κάτι και θα σου πω ό,τι θέλεις να μάθεις. Μου αρέσει ο ζήλος σου».

Έτσι κι έκαμαν. Ο Γιώργης δείπνησε κι ύστερα ο ηγούμενος άρχισε να διηγιέται: «Το μοναστήρι τούτο προσέφερε πολλά στους υπόδουλους Έλληνες τα χρόνια της Τουρκιάς. Οι μοναχοί ήταν δάσκαλοι και πνευματικοί πατέρες της περιοχής. Η μονή είχε εκείνα τα χρόνια - μαζί με αυτούς στα μετόχια - έως και τριακόσιους πενήντα μοναχούς. Μα έγινε στόχος ληστρικών επιδρομών. Έπαθε πολλές καταστροφές από την οργή των Τούρκων εξαιτίας του πλούτου της.

Μεγάλη καταστροφή έγινε μετά την αποτυχία της επανάστασης στην Εύβοια. Μετά τις πρώτες επιτυχίες του Μαΐου του 1821 και την απελευθέρωση μέρους της Βόρειας Εύβοιας, από την κορυφή του Αγίου Γεωργίου και πάνω, ακολούθησε η ήττα. Χάθηκε ο αρχηγός της επανάστασης Αγγελής Γωβιός, στα Βρυσάκια, το καλοκαίρι του 1822. Οι Τούρκοι του Ομέρ ξαναπήραν τη Βόρεια Εύβοια ύστερα από καταστροφές και σφαγές. Το βορινό τμήμα του νησιού ερημώθηκε. Οι  μοναχοί άφησαν το μοναστήρι. Πήραν ό,τι πολύτιμο μπορούσαν να κουβαλήσουν και πέρασαν στη Στερεά Ελλάδα. Τα κειμήλια, που έμειναν πίσω, κάηκαν μαζί με τη μονή ή λεηλατήθηκαν. Όταν απελευθερώθηκε η Εύβοια από τους Τούρκους[6], οι μοναχοί γύρισαν πάλι εκεί. Ξανάφτιαξαν τη μονή από τα θεμέλια[7]».  

«Γέροντα, στους κατοπινούς πολέμους, τι απέγινε το μοναστήρι[8];» «Παιδί μου, στον πόλεμο του 40΄, κι έπειτα στον εμφύλιο, η μονή έπαθε πολλές ζημιές. Είχε και ανθρώπινες απώλειες. Εκτελέστηκε ο ηγούμενος, Γρηγορίου Φωτίου, από αντάρτες αντιστασιακούς, στα τέλη του 1943». «Πως στέκει, γέροντα, η μονή, ύστερα από τόσα δεινά;» «Η Χάρις της Παναγίας και του Αγίου Γεωργίου, την κρατάει ζωντανή, παιδί μου. Αυτοί προνοούν για μας. Θέλεις να έρθεις το πρωί στη λειτουργία και να προσκυνήσεις την εικόνα του Αγίου;» Το παλικάρι είπε: «Με όλη μου την καρδιά».           

Το άλλο πρωί, ο Γιώργης σηκώθηκε και πήγε στην εκκλησιά στη λειτουργία. Προσκύνησε την εικόνα του Αγίου Γεωργίου και κάθισε σε ένα στασίδι. Συλλογιόταν την ιστορία της μονής και την αφοσίωση των μοναχών στις δύσκολες στιγμές της.

Σαν τελείωσε η λειτουργία, ο Γιώργης ο ηγούμενος τον ρώτησε: «Τι συλλογιέσαι, παλικάρι;» «Όσα συζητήσαμε χτες για τη μονή, γέροντα, κι όσα δε θα μάθουμε ποτέ, γιατί οι γραφές χάθηκαν με τις καταστροφές που έγιναν εδώ». Ο γέροντας είπε: «Συμμερίζομαι τη γνώμη σου». «Ευχαριστώ, για τη φιλοξενία, γέροντα. Με συγκίνησε τούτο το μέρος και θα ξανάρθω». «Να έχεις την ευχή του Κυρίου και να ξανάρθεις, παιδί μου».  

Ο Γιώργης αποχαιρέτισε τους μοναχούς και γύρισε στο χωριό του. Πήγε πολλές φορές, από τότε, στη μονή του Αγίου Γεωργίου στα Ήλια, καθώς και σε άλλες μονές της Εύβοιας. Ένιωσε πόσο ευλογημένο ήταν το νησί του με το πλήθος των μοναστηριών, την αγάπη και την πίστη του λαού που τα αγκάλιαζε. Κι έζησε αυτός καλά κι εμείς καλύτερα.

Δήμητρα Μπουμποπούλου

[1] Πηγή: διαδίκτυο: taxidievia. - Εκεί που βρίσκεται η μονή του Αγίου Γεωργίου, προϋπήρχε κατά την αρχαιότητα ναός και μαντείο του Φοίβου Σελινουντίου Απόλλωνος, στο οποίο αναφέρεται ο Στράβων. Το μοναστήρι κτίστηκε επάνω στα ερείπια του αρχαίου ναού. / Η ονομασία της Μονής «Ήλια» προήλθε ή από τη επωνυμία του ειδωλολατρικού ναού ως «Απόλλωνος Ηλίου» ή από παραφθορά του τοπωνυμικού «ηλιεία», το οποίο, όπως μνημονεύει ο Στράβων, σημαίνει τον «τόπο ένθα βωμός ή μαντείον του Απόλλωνος»./Στη Ρόδο, η λέξη Αλίεια και Άλια (= Ηλίεια και Ήλια) ήταν η προσωνυμία των εορταστικών εκδηλώσεων προς τιμήν του αρχαίου θεού Ηλίου.
[2] Πηγή: διαδίκτυο: taxidievia. - Σύμφωνα με τον μητροπολίτη Μεσσηνίας, Χρυσόστομο Θέμελη, η μονή μεταφέρθηκε στη σημερινή της θέση, από την περιοχή των Θερμών ή της Θέρμας, που βρίσκεται λίγο πάνω από τα Λουτρά της Αιδηψού. Στη θέση, που βρισκόταν η παλιά μονή υπάρχει σήμερα ένα μικρό εκκλησάκι στο όνομα του Αγίου Γεωργίου.
[3] Πηγή: διαδίκτυο: taxidievia - Δεν γνωρίζουμε πότε χτίστηκε η μονή και η εκκλησιά. Κατά την παράδοση, η κατακόμβη του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου προϋπήρχε του μοναστηριού. Ανακαλύφθηκε ύστερα από όραμα βοσκού της περιοχής, μαζί με τη θαυματουργή εικόνα του Αγίου.
[4]  Πηγή: διαδίκτυο: taxidievia - Εκεί που βρίσκεται σήμερα (1966) η νερομάνα της μονής.
[5] Ο Μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος Θέμελης γράφει: «…Η νήσος Εύβοια τότε (1259) κατείχετο υπό των Λατίνων οι οποίοι καθ’  όλον το διάστημα της παραμονής αυτών εν αυτή, ήτοι από του 1205 μέχρι του 1470, εβίαζον τας ορθοδόξους χριστιανικάς συνειδήσεις των κατοίκων αυτής (Εύβοιας), επιθυμούντες και ποικιλοτρόπως εργαζόμενοι, ίνα οι ορθόδοξοι κάτοικοι ακολουθήσωσι τα δόγματα της Παπικής εκκλησίας…». / Η μονή βρίσκεται στη σημερινή της θέση τουλάχιστον από το 1521. Ο Τούρκος περιηγητής Piri Reis συνέγραψε και χαρτογράφησε το «Βιβλίο Ναυσιπλοΐας» το 1521. Γράφει στην σελίδα 32: «Είναι ένα μοναστήρι, που το λένε αγιά γιώργη». Καταχωρεί στο χάρτη του βιβλίου του τη θέση του μοναστηριού εκεί που βρίσκεται σήμερα. / Στην σελίδα 99 του βιβλίου αυτού διαβάζουμε: «Ο Piri Reis γνωρίζει την Εύβοια καλά και την χαρακτηρίζει «ασύγκριτο νησί». Γνωρίζει τα πιο σπουδαία λιμάνια της Εύβοιας, τα νερά, και τα σπουδαιότερα πολιτιστικά της σημεία. Ένα τέτοιο είναι το Μοναστήριο Άγιος Γεώργιος (Ηλίων) στο Βαλάντι, προς την πλευρά του χωριού Ήλια. Άρα, το Μοναστήρι αυτό πρέπει να είναι αρχαιότερο από το 1521». / Σε χειρόγραφο του 1747, είναι ένα χρονικό, που συνέγραψε ο Ηγούμενος Ανανίας Ιερομόναχος. Αναφέρει τον θάνατο 100 ανδρών της περιοχής με «σουβλί» από τους Τούρκους και το κλείσιμο της Μονής για είκοσι μέρες. Τους κατηγόρησαν «ως γιατάκια των κλεφτών» και για αυτό ‘‘επήραν άπαντας τους αδελφούς και συνασκούμενους πατέρας μικρούς τε και μεγάλους εις Εύριπον’’, στην Χαλκίδα για να τους θανατώσουν. «Όμως ο παντοδύναμος Θεός, και ο Μεγαλομάρτυς Γεώργιος» τους «ηλευθέρωσαν». /  Η μονή ανταποκρίθηκε θετικά στο κάλεσμα της Τσαρίνας Αικατερίνης της Β΄, κατά τον 18ο αιώνα. Η πολύτιμη δωρεά της στην Μονή, της Τιμίας Κάρας του Αγίου Μάμαντος αποτελεί αποδεικτικό στοιχείο αυτής της εκδοχής. Ίσως αυτός να ήταν ο λόγος της μίας εκ των τριών καταστροφών που το μοναστήρι υπέστη από τους Τούρκους.
[6] Πηγή: διαδίκτυο: eviaportal.gr - Η απελευθέρωση της Εύβοιας από τους Τούρκους έγινε στις 3 Φεβρουαρίου του 1830 μετά από διπλωματικές διαπραγματεύσεις και με την υπογραφή του πρωτοκόλλου του Λονδίνου. Οι Τούρκοι αποχώρησαν από την Χαλκίδα μόλις την 25η Μάρτη του 1833. / Η συμφωνία για την ανεξαρτησία της Εύβοιας και την προσάρτηση της στο Ελληνικό κράτος έγινε στις 3 Φεβρουαρίου με την υπογραφή του πρωτοκόλλου του Λονδίνου από τις τρεις μεγάλες δυνάμεις, της Μεγάλης Βρετανίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας. Με το Πρωτόκολλο αυτό ιδρύθηκε Ανεξάρτητο Ελληνικό Κράτος με σύνορα μέχρι την γραμμή Σπερχειού και των εκβολών του Αχελώου ποταμού. / Η πραγματική απελευθέρωση από τον Τούρκικο ζυγό για τους Ευβοιώτες ήρθε τρία χρόνια αργότερα. Εξαιτίας διαφωνιών στις διαπραγματεύσεις για την αποζημίωση των Τούρκικων περιουσιών δόθηκε διορία για την αποχώρηση των Τούρκων μέχρι το τέλος του 1832 και με νέα παράταση το Μάρτιο του 1833. / Στις 20 Μαρτίου 1833 ο Ομέρ Πασάς αποχωρεί από την Χαλκίδα για να μην παραστεί στην παράδοση και ορίζει αντικαταστάτη τον Χατζή Ισμαήλ Μπέη.
[7] Πηγή: διαδίκτυο: eviaportal.gr  - Η μονή λειτουργεί κατά τη διάρκεια των δύο περασμένων αιώνων. Η τεράστια περιουσία της στάθηκε ικανή να παρακάμψει τις δυσκολίες και τα δεινά, που υπέστη κατά τη διάρκεια των μαύρων σελίδων της ιστορίας.
[8] Πηγή: διαδίκτυο: eviaportal.gr - Σε  κατακόμβη της μονής υπάρχει μικρό εκκλησάκι του αγίου Ιωάννου του Προδρόμου. Μέσα στην κατακόμβη υπάρχει μεγάλη εικόνα του αγίου Γεωργίου. Εκτός από την κατακόμβη του αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, υπάρχει κι άλλη μέσα στον περίβολο της μονής. Μπροστά στη γέρικη ιτιά υπάρχει οπή - άνοιγμα που οδηγεί σε κατακόμβη ή κρύπτη. Εκτός από τις κατακόμβες του περιβόλου του ναού, υπάρχει κι άλλη με μικρό εκκλησάκι του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. / Η κατακόμβη, υποκάτω της Μονής, ονομάζεται και «Εύρεση», διότι βρέθηκε παλαιά και θαυματουργή εικόνα του Αγίου Γεωργίου, με τρόπο θαυμάσιο. Λέγεται και «αλογοπατησιά», από την εμφάνιση εκεί του καβαλάρη Αγίου Γεωργίου, ή από το άκουσμα του ποδοβολητού του αλόγου και του χλιμιντρίσματός του. Πολλοί λέγουν, πως πριν από χρόνια υπήρχε και ίχνος του πατήματος του αλόγου του Αγίου.