Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένα παλικάρι, ο Ιάκωβος. Ήταν έμπορας και ζούσε στη Σπάρτη. Κινδύνεψε σε ένα ταξίδι του να γκρεμιστεί από ψηλό βράχο και φώναξε: ‘‘Παναγιά μου Ζωοδόχος Πηγή!’’ Τότε ένιωσε ένα χέρι να τον βαστάει γερά από το μπράτσο. Πήρε δύναμη και πιάστηκε από τη ρίζα πουρναριού. Σώθηκε από θαύμα κι έκανε ένα τάμα: «Θα προσκυνήσω σε μοναστήρι του τόπου μας, όπου τιμάται η Παναγία η Ζωοδόχος Πηγή».

Έτσι, όταν γύρισε στην πόλη, ρώτησε έναν γέροντα κι αυτός του είπε: «Παλικάρι μου, να πας στη μονή Γόλας. Εκεί θα βρεις εικόνα της Παναγιάς της Ζωοδόχου Πηγής. Είναι παλαιό μοναστήρι κι έχει μεγάλη ιστορία. Θα μάθεις πολλά από τους δύο μοναχούς που ασκητεύουν εκεί. Όλα τα κοντινά του μοναστήρια είναι αφιερωμένα στο όνομα της Παναγίας. Φαίνεται πως οι κάτοικοι των γύρω χωριών στην Παναγιά προσέτρεχαν για προστασία στις δύσκολες στιγμές».

Ο Ιάκωβος άκουσε την συμβουλή του γέροντα. Ένα πρωί ξεκίνησε με το άλογό του να πάει στο μοναστήρι της Γόλας. Έκανε κάμποσο δρόμο κι έφτασε σε τόπο, όπου από τη μεριά σε ύψωμα δυτικά τη μονής υπήρχε ελατοδάσος. Όλη η γύρω περιοχή ήταν γεμάτη από καστανιές, πεύκα κι έλατα. Ξεπέζεψε και χτύπησε την πόρτα του μοναστηριού. Του άνοιξε ένας μοναχός και τον καλωσόρισε.

Ο Ιάκωβος μπήκε στον περίβολο της μονής. Στο κέντρο έστεκε το παλαιό πέτρινο εκκλησάκι της Παναγίας της Ζωοδόχου Πηγής. Ενθουσιάστηκε με την απλότητα του τόπου. Μπήκε στην εκκλησιά και προσκύνησε την εικόνα. Ευχαρίστησε την Παναγία που του έσωσε τη ζωή. Αναρωτιόταν αν άξιζε τέτοια θεία βοήθεια.

Ύστερα ο μοναχός τον ρώτησε: «Θέλεις καφέ, παλικάρι;» Ο Ιάκωβος είπε: «Ευχαριστώ!» και κάθισε σε ένα παγκάκι. Σε λίγο φάνηκε κι ο δεύτερος μοναχός, που ήταν γηραιότερος στα χρόνια. Κάθισε παρέα του. Ο Ιάκωβος του είπε: «Θα ήθελα να μάθω για την ιστορία της μονής και της περιοχής». Ο μοναχός είπε: «Η μονή Γόλας έχει μεγάλη ιστορία. Θα μιλήσω για εκείνα που θυμάμαι καλύτερα». Σε λίγο ήρθε κι ο μοναχός με τον καφέ. Ο γέροντας άρχισε να διηγείται:

«Τα χρόνια της Τουρκιάς, παιδί μου, οι Έλληνες στις υπόδουλες περιοχές άφηναν τα σπίτια τους και έρχονταν στα βουνά. Έφτιαχναν οικισμούς και χωριά. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και μοναχοί που ίδρυαν νέους χώρους λατρείας. Οι άνθρωποι παρότι δεν είχαν σπίτια, είχαν ανάγκη τις εκκλησίες. Τότε ο ιερομόναχος Χρύσανθος έφτιαξε τη μονή της Γόλας. Από μαρτυρία μοναχού ξέρουμε ότι η μονή υπήρχε από το 1608.

Το μοναστήρι δοκιμάστηκε στα Ορλωφικά (1769-1780) με την εισβολή των Τουρκαλβανών και των μουσουλμάνων Μπαρδουνιωτών[2]. Εκείνα τα χρόνια το μοναστήρι[3] είχε από όλα τα καλά του Θεού. Οι μοναχοί δούλευαν τη γη και είχαν εκλεκτά αγροτικά προϊόντα. Δεν γνωρίζουμε αν λειτούργησε εδώ κρυφό σχολείο. Στη διάρκεια της Επανάστασης του 1821 το μοναστήρι δεν το κατέστρεψε ο στρατός του Ιμπραήμ. Αλλά δε συνέβη το ίδιο με τα τρία γειτονικά μοναστήρια της Ζερμπίτσας, του Κούμπαρη και της Καταφυγιώτισσας».

Ο Ιάκωβος είπε: «Σκληρά χρόνια εκείνα γέροντα, όχι μόνο για το λαό, αλλά και για τον κλήρο, έτσι δεν είναι;» Ο γέροντας αποκρίθηκε: «Όλοι πέρασαν τότε δυσκολίες, μα οι άνθρωποι είχαν μάθει αλλιώς. Αγαπούσαν την απλότητα, ζούσαν με τα λίγα και απαραίτητα. Δε νοιαζόταν για τα υλικά αγαθά, αλλά για να εξασφαλίσουν το καθημερινό τους ψωμί. Είχαν πίστη και αγάπη, παιδί μου. Καθένας βοηθούσε τον διπλανό του, αν βρισκόταν σε ανάγκη. Τώρα, οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν ποιος είναι ο διπλανός τους στις μεγάλες πόλεις».

Ο Ιάκωβος είπε: «Έτσι είναι, γέροντα. Σε ευχαριστώ για όσα μου ιστόρησες. Θα έχω να θυμάμαι τρεις εικόνες από τη μονή που με ενθουσίασαν. Η μία είναι ο ‘‘Σταυρός με τον Εσταυρωμένο’’ δεξιά της εισόδου. Η άλλη είναι η εικόνα της ‘‘Παναγίας της Ζωοδόχου Πηγής’’ και η στερνή είναι οι δύο μικρές ροδιές στον περίβολο, που στέκουν η μια πλάι στην άλλη». Ο γέροντας είπε: «Να έχεις την προστασία του Χριστού και της Παναγιάς μας, παλικάρι. Μην ξεχνάς να προσεύχεσαι και να φροντίζεις την ψυχή σου». Ο Ιάκωβος συλλογίστηκε την ορμήνια του γέροντα κι είπε: «Την ευχή σας, γέροντα». «Του Κυρίου!» αποκρίθηκε εκείνος.

Ύστερα ο Ιάκωβος αποχαιρέτισε τους δύο μοναχούς και πήρε το δρόμο του γυρισμού. Ποτέ δεν ξέχασε την ‘‘Παναγία τη Ζωοδόχο Πηγή’’ που του έσωσε τη ζωή και την επίσκεψή του στη μονή της Γόλας. Κι έζησε αυτός καλά κι εμείς καλύτερα.

Δήμητρα Μπουμποπούλου
 

[1] Πηγή: διαδίκτυο: gtp.gr - Η μονή έχει κτιστεί στην περιοχή της Γόλας στην ομαλή πλευρά του Μύτικα. Βρίσκεται σε υψόμετρο 1.000, σε τόπο με καστανιές, πεύκα, κι έλατα. Γιορτάζει της Ζωοδόχου Πηγής ή Χρυσοπηγής. Μαζί με το μοναστήρι του Κούμπαρη, της Καταφυγιώτισσας, της Ζερμπίτσας και της Φανερωμένης είναι όλα αφιερωμένα στην Παναγία.            
[2] Πηγή: διαδίκτυο: maniatika.wordpress.com - Τα Μπαρδουνοχώρια -  Στα βόρεια σύνορα της Μάνης στον σημερινό δήμο Σμήνους  βρίσκονται τα Μπαρδουνοχώρια. Το όνομα Μπαρδούνια ή Βαρδούνια το απέκτησε η περιοχή τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. / Η περιοχή πάντως φυλασσόταν από το ισχυρότατο κάστρο της Μπαρδούνιας που έκτισαν οι Βενετοί και μετά το 1715 διαμόρφωσαν οι Τούρκοι. / Μετά το 1715 όταν η περιοχή πέρασε στα χέρια των Τούρκων έβαλαν για να προστατεύσουν τα σύνορα με την Μάνη τους σκληροτράχηλους Τουρκαλβανούς. Αυτούς που αργότερα θα γνώριζαν όλοι στην Πελοπόννησο ως Μπαρδουνιώτες Τούρκους. Σκληρότατοι και γενναίοι πολεμιστές. Οι Τούρκοι σκόπευαν με αυτή την κίνηση να περιορίσουν τα φαινόμενα κλεψιάς από τους επιθετικούς Μανιάτες αλλά και να αναστείλουν τυχόν επαναστατικά κινήματα από την Μάνη. // Τα χωριά της Βαρδούνιας ήταν ανάμεικτα. Κατοικούνταν από Έλληνες και Τουρκαλβανούς.
[3] Πηγή: διαδίκτυο: gtp.gr - Σε επιγραφή αναφέρεται ο ιερομόναχος Χρύσανθος ως ο πρώτος αρχίσας το Μοναστήρι. / Στη διάρκεια της Αντιβασιλείας του Όθωνα, το 1834, η μονή διαλύεται και η περιουσία της εκποιείται. Το 1844 δέχεται επιδρομή ληστών και λεηλατείται. Το 1922 προσαρτήθηκε στη Ζερμπίτσα. Οι μοναχοί διασκορπίστηκαν κι ο ηγούμενος Ιερόθεος έμεινε εκεί μόνος ως το 1943. / Τα έτη 1962-68 ο ηγούμενος της Ζερμπίτσας Θεόφιλος Σιμόπουλος αγωνίζεται για τη διάσωσή του μοναστηριού και καταφέρνει τα μοναστήρια Γόλας και Ζερμπίτσας να χαρακτηριστούν σαν διατηρητέα μνημεία.