Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένα κορίτσι, η Αγνή. Ζούσε με τη βάβω της σε ένα ορεινό χωριό. Ήθελε να ακούει διηγήσεις για μοναστήρια και αγίους της Ελλάδας. Η βάβω της διηγιόταν όμορφα και η Αγνή κάθε βράδυ της έλεγε: «Βάβω μου, σήμερα τι θα μου διηγηθείς;» Εκείνη αποκρινόταν: «Ό,τι με φωτίσει ο Θεός!».
Έτσι, ένα χειμωνιάτικο βράδυ που βάβω και εγγονή κάθονταν πλάι στο τζάκι και έψηναν ψωμί στη θράκα, η Αγνή είπε: «Βάβω, θέλω να ακούσω κι απόψε μια διήγησή σου». Η βάβω, η Μέλπω, της λέει: «Θα σου ιστορήσω για το μοναστήρι της Παναγίας της Γιάτρισσας, που βρίσκεται στον Ταΰγετο.
Εκεί που στέκει τώρα η εκκλησιά της, υπήρχε τα αρχαία χρόνια ναός αφιερωμένος στην θεά Αθηνά[1]. Η παράδοση λέει πως ο Βρασίδας, ένας από τους ιερείς του ναού της Αθηνάς, πίστεψε στη νέα θρησκεία κι ονομάστηκε Βιτάλιος. Αυτός επηρέασε κι άλλους ιερείς, τους έστρεψε στο χριστιανισμό κι έκανε τον ναό της Αθηνάς εκκλησιά το 382. Την αφιέρωσε στη ‘‘Γέννηση της Παναγίας’’. Έχτισε εκεί και μικρή πόλη».
Η Αγνή ρώτησε: «Έτσι λες πως έγινε, βάβω μου;» Εκείνη αποκρίθηκε: «Πιστεύω αυτό που λένε οι ντόπιοι. Γύρω στον 10ο αιώνα ο Όσιος Νίκωνας[2] έφτιαξε πολλές εκκλησιές στην περιοχή του Ταϋγέτου. Ανάμεσα σε αυτές και την εκκλησιά της Παναγίας της Γιάτρισσας. Η εκκλησιά εκείνη ερήμωσε από πολέμους κι επιθέσεις πειρατών έως το 1632».
Η Αγνή ξαναρώτησε: «Μετά το 1632 ξαναχτίστηκε, βάβω, η εκκλησιά;» Η βάβω της λέει: «Ένας θρύλος λέει πως εκείνη τη χρονιά ένας άντρας από πλούσια φαμελιά της Καστάνιας Λακωνίας, ο Κυριακούλης Ηλιαφέντης, και η γυναίκα του Μαρία - 56 ετών και οι δύο - πήγαν εκεί. Δεν είχαν παιδιά και κατέφυγαν στην ‘‘Παναγία τη Γιάτρισσα’’ για να αποφύγουν την κατακραυγή του κόσμου. Μεγάλη ντροπή ήταν, βλέπεις, να μην έχει κανείς παιδιά. Και πιο πολύ για τη γυναίκα… Το ζευγάρι έφτιαξε μονή με κελιά στα ερείπια του αρχαίου ναού. Σύμφωνα με τον θρύλο η Μαρία Ηλιαφέντη έμεινε έγκυος ένα χρόνο μετά το χτίσιμο της εκκλησιάς. Γέννησε και δεύτερο παιδί μετά».
Η Αγνή είπε: «Μπορεί να έγινε κι έτσι. Δεν μπορεί;» Η βάβω είπε: «Τι να σου πω, παιδάκι μου! Οι θρύλοι είναι αφηγήσεις του λαού από γενιά σε γενιά. Μπορεί να έγινε όπως λέει η προφορική παράδοση, μπορεί και όχι. Ποιος ξέρει να πει με σιγουριά;»
Η Αγνή ρώτησε: «Είναι όμορφο το μοναστήρι της ‘‘Παναγίας της Γιάτρισσας’’, βάβω;» Η Μέλπω είπε: «Είναι από τα πιο ωραία μοναστήρια που έχω επισκεφτεί. Κι η εικόνα της Παναγίας είναι θαυματουργή. Έχουν να το λένε πως γιατρεύει τις πιο σοβαρές αρρώστιες». Η Αγνή είπε: «Ίσως για αυτό την ονόμασαν ‘‘Γιάτρισσα’’».
Η βάβω της λέει: «Ονομάζουν ‘‘Γιάτρισσα’’[3] τη μονή της Παναγίας, γιατί εκεί πάνε και προσεύχονται άρρωστοι, για να τους γιάνει. Κάποιοι θεραπεύονται. Η Παναγία η Γιάτρισσα έχει κάνει πολλές ευεργεσίες σε πιστούς[4].
Την εικόνα της Παναγίας έντυσε με ασήμι το 1863 ο Ηλίας Παναγουλάκος από το Γύθειο. Το είχε κάνει τάμα. Αρρώστησε, βλέπεις, από φυματίωση. Δεν υπήρχε φάρμακο τότε για αυτήν την αρρώστια. Ο Ηλίας πήγε σε γιατρούς στην Αθήνα να κοιταχτεί. Αυτοί του είπαν να φύγει για την Ελβετία. Αντί να πάει στην Ελβετία, ο Ηλίας γύρισε στο Γύθειο στην ‘‘Παναγία τη Γιάτρισσα’’. Εκεί έμεινε καιρό. Προσευχόταν στην Παναγιά να τον γιάνει. Κοινωνούσε ‘‘σώμα και αίμα Χριστού’’ κι η ‘‘Γιάτρισσα’’ του χάρισε την υγεία.
Όταν ξαναπήγε ο Ηλίας στους γιατρούς στην Αθήνα, του είπαν: «Έγιανες από την φυματίωση». Δάκρυσε και τους είπε για το θαύμα της ‘‘Παναγίας της Γιάτρισσας’’. Ύστερα ξαναπήγε στο μοναστήρι, πήρε την εικόνα της Παναγίας και την πήγε στα Κύθηρα. Την έδωσε σε τεχνίτη που την έντυσε με ασήμι, για να δείξει την ευγνωμοσύνη του».
Η Αγνή είπε: «Μου άρεσε η διήγησή σου, βάβω. Θα μου πεις και για άλλα μοναστήρια;» Η βάβω αποκρίθηκε: «Φτάνει για σήμερα, παιδάκι μου. Να έχουμε κάτι να λέμε και τις άλλες κρύες νύχτες του χειμώνα. Πήγαινε τώρα στο κρεβάτι σου να ξαπλώσεις. Είναι περασμένη η ώρα». «Καληνύχτα, βάβω μου!» «Όνειρα γλυκά, παιδάκι μου!» είπε η βάβω. Και ζήσανε αυτές καλά κι εμείς καλύτερα.
Δήμητρα Μπουμποπούλου
[1] Πηγή: διαδίκτυο: users.sch.gr - Η Αθηνά ίσως ονομαζόταν και Γιάτρισσα.
[2] Πηγή: διαδίκτυο: saint.gr - Ο Όσιος Νίκων γεννήθηκε μεταξύ των ετών 920 - 925 μ.Χ. Καταγόταν από τον Πολεμωνιακό Πόντο (Ονομάστηκε Πολεμωνιακός Πόντος από το όνομα του διοικητή Πολέμωνα). Ο όσιος ήταν γιος μεγιστάνα. // Νέος ακόμα άφησε το πατρικό του σπίτι και μόνασε. Επειδή τον διέκρινε Ιερός ζήλος και μεγάλο χάρισμα διδακτικότητας, γύρισε όλη την Ανατολή σαν απεσταλμένος της Μονής του κηρύττοντας το Ευαγγέλιο και επαναλάμβανε τη φωνή, που αντήχησε πρώτα στην έρημο της Ιουδαίας και κοντά στις όχθες του Ιορδάνη: «Μετανοείτε». // Κατόπιν ο όσιος Νικών πήγε στην Κρήτη, όπου παρέμεινε διδάσκοντας για 20 χρόνια. Από κει πήγε στην Πελοπόννησο, όπου κατέληξε στην πόλη των Λακώνων. Εκεί κήρυξε, έκανε διάφορα θαύματα και έκτισε ναό στο όνομα του Σωτήρος Ιησού Χριστού. Η ηθική επιρροή του στους κατοίκους, υπήρξε μεγάλη. Και στη χώρα αυτή, που αγάπησε περισσότερο και από την πατρίδα του, άφησε την τελευταία του πνοή το έτος 998 μ.Χ. // Ο Όσιος Νίκων επισκέφτηκε και την Εύβοια. Εκεί ασχολήθηκε, με το κήρυγμα. Τόπος από όπου εκήρυττε ήταν το υψηλό φρούριο του Ευρίπου (Χαλκίδος). Θαυματούργησε σώζοντας ένα παιδί που έπεσε από ψηλά από το φρούριο. Όλοι νόμιζαν ότι σκοτώθηκε. Όταν συνήλθε το παιδί είπε: Δεν σκοτώθηκα γιατί με κράτησε αυτός ο μοναχός που λέει «Μετανοείτε». Επίσης θεράπευσε μία δαιμονόπληκτη γυναίκα για τη θεραπεία της οποίας προσευχήθηκε δημόσια με τη συμμετοχή του λαού.
[3] Πηγή: διαδίκτυο: users.sch.gr - Στη μονή έψαλλαν οι άρρωστοι στη «Γιάτρισσα»: “Από των πολλών μου αμαρτιών, ασθενεί το σώμα, ασθενεί μου και η ψυχή προς σε καταφεύγω, την Κεχαριτωμένην ελπίς απηλπισμένων, συ μοι βοήθησον”.
[4] Πηγή: διαδίκτυο: users.sch.gr - Η Εικόνα της Παναγίας (γέννηση της Θεοτόκου) είναι αγιογραφημένη πάνω σε ξύλο καστανιάς. Είναι καλυμμένη με φύλλο από ασήμι η μπροστά επιφάνειά της. Φαίνονται μόνο τα Πρόσωπα του Ιωακείμ και της Άννης, της Μαριάμ και τριών άλλων γυναικών
