«Ο Ρίτσος περιέγραψε την εποχή του, τον αιώνα του, έχοντας υπ’ όψιν του την ιστορία του τόπου του και του κόσμου. Τα θέματα της ποίησής του είναι τα θέματα που απασχολούν όλους μας και ως τέτοια έχουν διαχρονική ισχύ», αναφέρει μεταξύ άλλων η κόρη του μεγάλου Λάκωνα ποιητή Γιάννη Ρίτσου, Ελευθερία (Έρη), σε αποκλειστική συνέντευξή της στον «ΛΤ». Σε μια ιδιαίτερη εξομολόγηση στη στήλη «ΣυνΛακεδαιμονίων», η απόγονος του κορυφαίου ποιητή της Ρωμιοσύνης μιλάει για τον πνευματικό, αλλά και τον άνθρωπο Γιάννη Ρίτσο, το έργο του, αλλά και τις επιρροές που άσκησε στην εξέλιξη της ζωή της, η προσωπικότητα και η σταδιοδρομία του. Από τη συνέντευξη δε θα μπορούσε να απουσιάζει ερώτηση για τη γενέτειρα του Γιάννη Ρίτσου, τη Μονεμβασιά, ενώ η κόρη του ποιητή δεν παραλείπει να απαντήσει και για την υποψηφιότητά της με το ΚΚΕ στις πρόσφατες εθνικές εκλογές.

Η Έρη Ρίτσου παραχωρεί σπάνια συνεντεύξεις, όπως σπάνια αποχωρίζεται και το νησί της, τη Σάμο, όπου διαμένει μόνιμα μετά τη συνταξιοδότησή της. Τα τελευταία χρόνια ασχολείται με τη συγγραφή βιβλίων, δραστηριότητα που την οδηγεί στα «χνάρια» του πατέρα της, αν και η ίδια σημειώνει: «Τα ονόματα δεν επιβάλλουν τίποτα. Καθένας μας κάνει στη ζωή του ό,τι οι ανάγκες του και οι δυνατότητές του τού επιβάλλουν και τού επιτρέπουν να κάνει».  

- Την Πρωτομαγιά του 1909 αντικρίζει για πρώτη φορά το φως ο «επαναστατικός» Γιάννης Ρίτσος. Φέτος συμπληρώθηκαν 110 χρόνια από τη γέννηση του πατέρα σας. Κι όμως το έργο του είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Πιστεύετε πως έβλεπε τα σημεία των καιρών να έρχονται; Είχε αυτή την ποιητική διορατικότητα που, δυστυχώς, δεν τη συναντάμε σήμερα;
Νομίζω πως η επικαιρότητα του έργου οφείλεται στην αλήθεια του. Ο Ρίτσος περιέγραψε την εποχή του, τον αιώνα του, έχοντας υπ’ όψιν του την ιστορία του τόπου του και του κόσμου.  Τα θέματα της ποίησής του είναι τα θέματα που απασχολούν όλους μας και ως τέτοια έχουν διαχρονική ισχύ.

- Λίγο πριν το τέλος του, σύμφωνα με αναφορές της κ. Ρούλας Κακλαμανάκη, ο πατέρας σας είχε ερωτηθεί αν φοβόταν το θάνατο. Η απάντηση του ήταν αρνητική: «Να καταλάβετε ότι δεν θέλω να ζήσω άλλο. Ως εδώ ήταν. Δεν λυπάμαι και δεν φοβάμαι. Το έργο μου θα μείνει για πάντα. Θα είμαι κοντά στους ανθρώπους για πάντα…» Πιστεύετε πως η νέα γενιά έχει κατανοήσει αυτή την κληρονομιά που έχει παραλάβει από προσωπικότητες όπως αυτή του Γιάννη Ρίτσου;
Ζωή για τον Ρίτσο σήμαινε ποίηση. Το είχε πει πολλές φορές, πως αν πάψει να γράφει, δεν έχει λόγο να ζει. Και έγραφε μέχρι το τέλος της ζωής του.  Η νέα γενιά, όπως άλλωστε και κάθε γενιά, κατανοεί και κρατά αυτά που χρειάζεται από την κληρονομιά που άφησαν οι προηγούμενοι, για να συνεχίσει τον δρόμο της.  

- Ποια είναι η πιο έντονη ανάμνηση από τους γονείς σας;
Οι κουβέντες που κάναμε στο μεσημεριανό τραπέζι.

- Πόσο επηρέασαν την παιδική σας ηλικία, αλλά και τα μετέπειτα χρόνια σας, οι πολιτικές πεποιθήσεις του πατέρα σας;
Οι πολιτικές του πεποιθήσεις δεν με επηρέασαν γιατί δεν τις γνώριζα. Οι γονείς μου είχαν σαν αρχή να μην κουβεντιάζουν ποτέ πολιτικά μπροστά μου, όσο ήμουν παιδί αλλά και έφηβη, θεωρώντας πως καθένας μόνος του πρέπει να ανακαλύψει το «πού θα τάξει τη ζωή του», με βάση ποια πιστεύω και ιδέες θα πορευτεί.  Αυτό που σίγουρα με επηρέασε ήταν η στάση ζωής των γονιών μου.  Η ανθρωπιά τους και η αγάπη τους για τους ανθρώπους.

- Τα τελευταία χρόνια έχετε στραφεί και εσείς προς τη συγγραφή βιβλίων. Αισθανθήκατε πως ήταν κάτι το οποίο σας «επέβαλε» το όνομά σας;
Τα ονόματα δεν επιβάλλουν τίποτα. Καθένας μας κάνει στη ζωή του ό,τι οι ανάγκες του και οι δυνατότητές του τού επιβάλλουν και τού επιτρέπουν να κάνει.  Σε αντίθεση με τον πατέρα μου, για τον οποίο το γράψιμο ήταν ο αέρας που ανέπνεε, για μένα είναι απλώς ένας ευχάριστος τρόπος να περνάω την ώρα μου, και αν αυτοί που διαβάζουν το τι έγραψα περνάνε επίσης ευχάριστα, αυτό με χαροποιεί ιδιαίτερα.

- Θεωρείτε ότι σαν συγγραφέας «πρέπει» να εκφράζετε τη γνώμη σας για τα σοβαρά κοινωνικά προβλήματα που απασχολούν τη χώρα μας;
Όλοι μας ορίζουμε τα «πρέπει» μας σύμφωνα με την ιδεολογία, τις ιδέες και τις απόψεις μας για τα πράγματα.  Όταν μας απασχολεί το τι συμβαίνει στον τόπο μας, αυτό βγαίνει και μέσα στα γραφτά μας, όχι ως κοινωνική επιταγή, αλλά ως πραγματική ανάγκη έκφρασης των προβληματισμών μας.

- Πρόσφατο σχόλιο-ανάρτησή σας στο Facebook αναφορικά με την εκδήλωση αποκαλυπτηρίων των προτομών Βρεττάκου-Ρίτσου στο Γύθειο προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις σε μερίδα πολιτών που το διάβασαν. Κάποιοι εναντιώθηκαν και άλλοι τάχθηκαν υπέρ σας. Θα θέλατε να απαντήσετε κάτι επ’ αυτού;
Πολύ λυπάμαι. Αν πίστευα πως το σχόλιό μου θα προκαλούσε αντιδράσεις, το πιθανότερο είναι πως δεν θα το έγραφα.  Θεώρησα πως η πρωτοβουλία του Δήμου (Αν. Μάνης) είναι αξιέπαινη και ευχαρίστησα για την πρόσκληση.  Οι απορίες μου είχαν να κάνουν με τις επιλογές του εορτασμού των αποκαλυπτηρίων.  Σε ό,τι αφορά τον χώρο τοποθέτησης δεν μπορώ να έχω ξεκάθαρη άποψη γιατί, όπως είπα, πάνε πολλά χρόνια που έχω επισκεφτεί το Γύθειο. Απλώς θεώρησα πως μια που και οι δυο ποιητές τέλειωσαν το Γυμνάσιο Γυθείου, αυτό θα αποτελούσε τον «φυσικό χώρο» για την τοποθέτηση των προτομών τους.  Όσο για τα υπόλοιπα που έγραψα, νομίζω πως όσο λάτρης της ποίησης και να είναι κανείς, σε μια τέτοια τελετή καλό είναι κύριος ομιλητής να είναι κάποιος που η λογοτεχνία είναι το αντικείμενο μελέτης του, ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που για τις ανακαλύψεις της Αμφίπολης, για παράδειγμα, δεν θα εκαλείτο να μιλήσει ένας φιλόλογος, όσο και αν είχε ασχοληθεί με την αρχαιολογία. Σε ό,τι αφορά δε την επιμνημόσυνη δέηση, δεν έχω ακούσει ποτέ ξανά να γίνεται κάτι τέτοιο σε αποκάλυψη προτομών ποιητών ή γενικώς καλλιτεχνών και πνευματικών ανθρώπων, ως εάν να επρόκειτο για τοποθέτηση μνημείου πεσόντων. Πραγματικά θεωρώ, και αυτό αφήνοντας στην άκρη τα πιστεύω των δυο ποιητών,  πως δεν είχε καμμιά θέση σε μια τέτοια τελετή.

 - Επισκέπτεστε τη Λακωνία και ειδικότερα τη Μονεμβασιά; Εάν ναι, ποια είναι η άποψη και η εικόνα που έχετε για τον νομό και την ιδιαίτερη πατρίδα του πατέρα σας;
Από τότε που πήρα σύνταξη έχω εγκατασταθεί μόνιμα στη Σάμο και σπάνια πια ταξιδεύω. Έτσι είναι αρκετά χρόνια που δεν έχω επισκεφτεί τη Μονεμβασιά, που βεβαίως είναι ένα μοναδικό μέρος. Γενικά, τα τοπία της Λακωνίας είναι απαράμιλλης ομορφιάς, αλλά νομίζω πως ολόκληρη η Πελοπόννησος είναι από μόνη της ένας κόσμος. Η φύση την έχει προικίσει με τα πάντα από τα χιονισμένα βουνά της μέχρι τις δαντελωτές ακρογιαλιές της και ο άνθρωπος στο παρελθόν φρόντισε με τα έργα του να σεβαστεί όσα του επέβαλε το φυσικό τοπίο. Έτσι έχουμε τα περίφημα ενθυμήματα του αρχαίου και του βυζαντινού πολιτισμού. Μακάρι στις μέρες μας οι άνθρωποι να έδειχναν τον ίδιο σεβασμό στην πανέμορφη γη τους.

- Στις τελευταίες εκλογές υπήρξατε υποψήφια Επικρατείας με το ΚΚΕ. Τι σας ώθησε σε αυτή την συμπόρευση;
Δεν ήταν η πρώτη φορά που το ΚΚΕ με τίμησε, συμπεριλαμβάνοντάς με στα ψηφοδέλτιά του.  Όσο για τη δική μου υποστήριξη, οφείλεται στο γεγονός πως και σε ό,τι αφορά την ιδεολογία είναι το μοναδικό κόμμα που προτείνει μια άλλη πολιτική απαλλαγμένη από την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο και οραματίζεται μια κοινωνία όπου οι άνθρωποι  θα προσφέρουν αυτό που μπορούν και θα απολαμβάνουν αυτό που χρειάζονται. Σε ό,τι αφορά τη δράση του είναι το κόμμα που αγωνίζεται για τη δουλειά, την υγεία, την παιδεία, τον πολιτισμό, με πάλη καθημερινή μέσα και έξω απ’ τη Βουλή.  Επιπλέον, για μένα είναι πολύ ουσιαστική η ηθική των ανθρώπων και οι κομμουνιστές που γνωρίζω είναι άνθρωποι ανιδιοτελείς που η ανάγκη τους για προσφορά στο κοινωνικό σύνολο θέτει σε δεύτερη μοίρα τη δική τους «άνεση».  

- Η σκιά ενός τόσο σπουδαίου πατέρα αποτελεί πλεονέκτημα ή μειονέκτημα για ένα παιδί;
Στην περίπτωση μου, το έχω ξαναπεί, δεν επρόκειτο περί σκιάς αλλά περί φωτός.  Η σπουδαιότητα του ποιητή δεν εμπόδισε τον άνθρωπο να είναι ένας τρυφερός πατέρας.  Και τα παιδιά αυτό που χρειάζονται είναι αγάπη και φροντίδα και αυτά τα είχα σε αφθονία και από τους δυο μου γονείς.  Η δουλειά που κάνουν ο μπαμπάς και η μαμά -και πόσο καλά την κάνουν- είναι εντελώς δευτερεύον θέμα για το παιδί. Αυτό που μετράει είναι η αγάπη, η προσοχή, η φροντίδα, η ασφάλεια, η ενθάρρυνση που παίρνει. Κι εγώ υπήρξα ευτυχισμένο παιδί.

- Οι ποιητές μιλούν μόνο όταν διαμαρτύρονται;
Οι ποιητές μιλούν για τα πάντα, πάντοτε.  Τίποτα το ανθρώπινο δεν τους είναι ξένο.

- Θα συμφωνούσατε με μια παγκόσμια σύνοδο πνευματικών ανθρώπων στην Ελλάδα κάθε τέσσερα χρόνια στο πλαίσιο των Ολυμπιακών Αγώνων;
Νομίζω πως κάθε πρωτοβουλία που στοχεύει στην συμμετοχή των πνευματικών ανθρώπων στο κοινωνικό γίγνεσθαι είναι θετική.  Δεν πολυπιστεύω πάντως στις συνόδους. Η φωνή των πνευματικών ανθρώπων είναι θέμα ουσίας να ακούγεται καθημερινά για όλα τα προβλήματα που μας απασχολούν. Έχω την εντύπωση πως οι σύνοδοι λειτουργούν και λιγουλάκι σαν άλλοθι για την ενδιάμεση, των συνόδων, απραξία.

- Ποια από τα έργα του πατέρα σας είναι αυτά που σας έχουν σημαδέψει;
Τα αγαπημένα μου είναι η «Σονάτα του σεληνόφωτος» και η συλλογή «Μαρτυρίες».

- Υπάρχουν μεγάλοι ποιητές σήμερα;
Νομίζω πως τους μεγάλους ποιητές τους κάνουν «οι μεγάλοι καιροί».  Όπως και να 'χει, τα περί μεγαλοσύνης τα αποφασίζει ο χρόνος. Το μέλλον θα δείξει ποιοι από τους σημερινούς γράφοντες θ’ αφήσουν πίσω τους σημαντικό έργο.

Λίγα λόγια
για την Έρη Ρίτσου
Η Έρη Ρίτσου γεννήθηκε το 1955 στο Bαθύ και μεγάλωσε στο Kαρλόβασι της Σάμου. Είναι κόρη της γιατρού Γαρυφαλιώς Γεωργιάδου-Pίτσου και του ποιητή Γιάννη Pίτσου. Σπούδασε Αγγλική Φιλολογία και εργάστηκε στην Eθνική Tράπεζα της Eλλάδας. Συνταξιούχος πια, ζει μόνιμα στη Σάμο. Έχει μια κόρη, τη Λητώ, και πολλούς καλούς φίλους.  
Βιβλία της για μεγάλους: Γιατρός επαρχίας (2004), Μυστικά και αποκαλύψεις (2006), Ο νεκρός δολοφονήθηκε (2016), Κάτι κρέμεται εκεί ψηλά (2017).
Βιβλία της για παιδιά: Οι τρεις βασιλοπούλες (2001), Η καλή μεγάλη καφετιά αρκούδα βρήκε την ευτυχία (2002, 2017), Η μικρή καμηλοπάρδαλη που δεν έτρωγε το φαγητό της (2010), Η μαύρη πεταλούδα (2015), Μπαλού, Γκαλού, Νταλού: τρεις φίλοι παχουλοί που αλλάξανε βιολί (2016).
Όλα τα παραπάνω βιβλία έχουν κυκλοφορήσει από τις Εκδόσεις «Κέδρος».

Η οικογένεια Ρίτσου (αριστερά η μητέρα Φαλίτσα, δεξιά ο Γιάννης και στο μέσο η Έρη)

Φαλίτσα, Γιάννης και Έρη Ρίτσου

Επιμέλεια: Δ. Αβούρης, Αγγ. Δαλαμάγκα, Χρ. Πετρούλιας

Ενημερωθείτε για όλη την επικαιρότητα της Λακωνίας και όχι μόνο μέσα από τη συνεχή ροή του www.lakonikos.gr. Κάνετε like στη σελίδα και γίνετε μέλος στην ομάδα του lakonikos.gr στο Facebook για να μαθαίνετε τα νέα πρώτοι! Με το κύρος και την αξιοπιστία του "Λακωνικού Τύπου", της μοναδικής ημερήσιας εφημερίδας της Λακωνίας με ιστορία 23 και πλέον ετών