Αν κι έχει αλλάξει χρήση εδώ και τρεις 10ετίες περίπου, το "ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΝ" παραμένει, ως κτίριο, ένα σημαντικό σημείο αναφοράς για την ιστορία της νεότερης Σπάρτης.
Βρίσκεται στην σημερινή κεντρική οδό Κων/νου Παλαιολόγου, στο ύψος της κεντρικής πλατείας, απέναντι ακριβως από το Δημαρχείο Σπάρτης. Είναι διαμπερές κτίριο της όψιμης κλασικιστικής περιόδου (χτισμένο γύρω στα 1920) με μεταγενέστερη προσθήκη ορόφου στο τμήμα του προς την Κων/νου Παλαιολόγου και τετράριχτη κεραμοσκεπή στέγη στο αυθεντικό τμήμα του προς την πλατεία. Η αυθεντική του πρόσοψη ΕΙΧΕ ακροκέραμα, γείσο με ζωφόρο και επιστύλια ενώ τα ανοίγματά του ΗΤΑΝ με ευθύγραμμα πλαίσια, εξώφυλλα γαλλικά και θωράκια παραθύρων σε εσοχή. Από τα ιδιαίτερα και χαρακτηριστικά στοιχεία του που σώζονται έως ΚΑΙ σήμερα είναι τα μπαλκόνια του με τα πανέμορφα σφυρήλατα κιγκλιδώματα.
Την αυθεντική εικόνα του "ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΝ" (αν δεν προκειται για συμβατική απεικόνιση) μας τη δίνει μια παλιά (μάλλον προπολεμική) σπάνια διαφημιστική καρτ-ποστάλ που απεικονίζει την πρόσοψη του ξενοδοχείου. Η εικονιζόμενη πρόσοψη και η είσοδος πρέπει να είναι αυτή προς την πλευρά της πλατείας, αφού μόνο εκεί υπάρχουν έως και σήμερα τα έξι εικονιζόμενα μπαλκόνια
Η κάρτα είναι μια λιθογραφία σε χρώμα γαλάζιο τυπωμένη στην Αθήνα στο λιθογραφείο Μ. ΕΡΠΙΝΟΥ.
Το ξενοδοχείο είχε την εποχή εκείνη την επωνυμία "ΜΕΓΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟΝ ΤΟ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΝ" και ανήκε στον ΓΕΩΡΓΙΟ Σ. ΧΡΙΣΤΑΚΟ. Η θέση του εσηματοδοτείτο σε σχέση με το Μουσείο "έναντι Αρχαιολογικού Μουσείου" κι όχι σε σχέση με την πλατεία ή τη κεντρική λεωφόρο, επειδή το Μουσείο ήταν ευκολότερα αναγνωρίσιμο από τους επισκέπτες της πόλης ή επειδή το Μουσείο, ίσως, δεν είχε ακόμα απομονωθεί από την Παλαιολόγου με την ανοικοδόμηση που είχαν επιτρέψει παλαιοί δήμαρχοι διασπώντας την ενότητα της πλατείας και την οπτική επαφή Δημαρχείου – Μουσείου, όπως προέβλεπαν τα βαυαρικά σχέδια.
Στην κάρτα εικονίζεται το κτίριο (διώροφο ακόμα τότε) με τα δωμάτια στον επάνω όροφο «ΕΥΑΕΡΑ ΚΑΙ ΠΛΟΥΣΙΩΣ ΕΠΙΠΛΩΜΕΝΑ» και στο ισόγειο... "ΜΕΓΑ ΚΑΦΕΣΤΙΑΤΟΡΙΟΝ ΜΕΤΑ ΖΥΘΟΠΩΛΕΙΟΥ ΚΑΙ ΤΕΛΕΙΟΤΑΤΟΥ ΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΕΙΟΥ". Εικονίζεται η κεραμοσκεπή με τα ακροκέραμα, η ζωφόρος κάτω από τα κεραμίδια κι έξι μπαλκόνια με μεγάλα πορτοπαράθυρα τα οποία είναι πλαισιωμένα με γείσο και επιστύλια. Κάτω από τα μπαλκόνια αναγράφεται η επωνυμία του ξενοδοχείου "ΜΕΓΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟΝ ΤΟ ΠΑΝΕLLΗΝΙΟΝ", από κάτω ακριβώς μια ακόμα ζωφόρος και στο ισόγειο η κεντρική είσοδος του ξενοδοχείου πλαισιωμένη με τρεις μεγάλες τζαμαρίες αριστερά και δύο δεξιά με ρολά συρόμενα. Τα αμαξάκια που κινούνται μπροστά από το ξενοδοχείο μας δίνουν μια ακόμα γραφική εικόνα από τη Σπάρτη της εποχής εκείνης.
Το "ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟΝ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΝ" και τα άλλα παλαιά και νεοκλασικά κτίρια της Σπάρτης αποτελούν αποτελούν σημαντικό μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου. Αν αφεθούν να εκλείψουν (πολλά ήδη έχουν γκρεμιστεί κι άλλα καταρρέουν σήμερα) η πόλη δεν θα έχει ταυτότητα, δεν θα είναι αναγνωρίσιμη ως πρόσωπο και θα έχει χάσει την ψυχή και τη ζωντανή ιστορία της.
Ο δήμος Σπάρτης οφείλει να σκύψει με ενδιαφέρον πάνω στα νεοκλασικά κτίρια της πόλης και να αξιοποιήσει στο έπακρον το όποιο θεσμικό πλαίσιο προστασίας κι ανάδειξής τους υπάρχει.
ΕΙΝΑΙ ΕΥΘΥΝΗ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΣΠΑΡΤΗΣ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΓΕΝΙΕΣ ΠΟΥ ΘΑ ΑΝΑΖΗΤΟΥΝ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΠΟΥ ΤΟΥΣ ΓΕΝΝΗΣΕ!
