Ακόμη ηχούν στα αυτιά μας οι σειρήνες από τη μεγάλη νίκη του ΠΑΣΟΚ στις 18/10/1981. Πλήθος λαού ξεχύθηκε στους δρόμους και τις πλατείες εκείνο το βράδυ και πανηγύρισε προσδοκώντας μια καλύτερη τύχη, μετά από πολλά χρόνια παντοκρατορίας της Δεξιάς. Ήταν μια αυθόρμητη έξαρση, μια ανάταση μεγάλου μέρους του καταπιεζόμενου λαού, μια έκφραση εσωτερικής επιθυμίας για εθνική ανεξαρτησία, λαϊκή κυριαρχία, κοινωνική απελευθέρωση. Παρότι έχουν περάσει αρκετά χρόνια από τότε, η μνήμη εξακολουθεί να διεγείρεται από εκείνη τη σημαδιακή στιγμή και η σκέψη ανατρέχει στο παρελθόν για να συναντήσει μια κορυφαία ώρα πραγματικής δημοκρατίας και να καταγράψει την ιστορική εξέλιξη. Η ανάδειξη των σημαντικότερων γεγονότων που έλαβαν χώρα στη συνέχεια, με την όποια αδυναμία του υποκειμενισμού και της προσωπικής εκτίμησης, χωρίς αμφιβολία επηρέασαν, σημάδεψαν και χάραξαν την πορεία του λαού την περίοδο της διακυβέρνησης της χώρας από το ΠΑΣΟΚ, το οποίο για πάνω από 20 χρόνια βρέθηκε αυτοδύναμα στο τιμόνι της χώρας.
Πολλά έγιναν και περισσότερα δεν έγιναν από την παράταξη που ευαγγελιζόταν μια καλύτερη κοινωνία, με τη στήριξη των μη προνομιούχων, των βιοπαλαιστών, των βιοτεχνών, των μικροεισοδηματιών και των χαμηλοσυνταξιούχων. Συμπύκνωνε, μετέφερε και εξέφραζε τις προσδοκίες ενός πληγωμένου και ματωμένου λαού από την εποχή της εθνικής αντίστασης και του εμφύλιου σπαραγμού, του κράτους και του παρακράτους της Δεξιάς (τότε ΕΡΕ), τη βία και τη νοθεία του ’61, το βασιλικό πραξικόπημα του ’65, τις φυλακίσεις, τους βασανισμούς και τις εξορίες της Απριλιανής χούντας, αλλά και τις ελπίδες της νεολαίας του ’73.
Τα πρώτα χρόνια του ΠΑΣΟΚ στα θετικά έχουν καταγραφεί, η συμφιλίωση του λαού με την αναγνώριση της εθνικής αντίστασης -το πατριωτικό καθήκον κακώς αποτιμήθηκε και εξαργυρώθηκε με συντάξεις, τις οποίες πολλοί πήραν χωρίς να τις δικαιούνται-, ο άνεμος ελευθερίας και δημοκρατίας που πέρασε και στα λαϊκά στρώματα, τα οποία ήταν για δεκαετίες παραγκωνισμένα, φοβισμένα και τρομοκρατημένα από το κράτος της Δεξιάς (ασφαλίτες, χωροφύλακες, ΤΕΑ, εκβιασμοί, φρονήματα κ.ά), η διεύρυνση του κοινωνικού κράτους πρόνοιας, η οργάνωση του ΕΣΥ και η δημιουργία των κέντρων υγείας και άλλες αξιοσημείωτες παρεμβάσεις. Όμως, το «Συμβόλαιο με το λαό» έμεινε στις υπογραφές. Ο χωρισμός Κράτους και Εκκλησίας, η απλή αναλογική, η έξοδος από το ΝΑΤΟ, η ειδική σχέση με την τότε ΕΟΚ, η στεγανοποίηση των βάσεων του θανάτου, η πάταξη του ρουσφετιού κ.ά., βασικοί όροι της συμφωνίας παρέμειναν ανενεργοί, με τη γενική απαίτηση και την προσμονή για ανεξαρτησία και λαϊκή κυριαρχία να μη δικαιώνονται. Το σημαντικότερο όλων ήταν ότι, τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα (ΜΟΠ) και τα χρηματοδοτικά πακέτα Ντελόρ που έφθαναν το ένα κατόπιν του άλλου με την είσοδο στην τότε ΕΟΚ, δεν οδηγήθηκαν προς ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής, της βιομηχανίας και της γεωργίας και έτσι η χώρα μετατράπηκε σε μεταπρατικό κέντρο, με αποτέλεσμα πολλές υγιείς επιχειρήσεις να βάλουν λουκέτο, μετά και από την ανεξέλεγκτη δράση των κομματικών συνδικαλιστών. Στην αρχή, το εισόδημα των εργαζομένων προστατεύθηκε από την ΑΤΑ (Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή), η οποία όμως μετά από λίγο μειώθηκε και τελικά καταργήθηκε.
Τα φιλόδοξα σχέδια άρχισαν να διαψεύδονται από την πρώτη κιόλας τετραετία. Εικάζεται ότι δεν θα κέρδιζε τις εκλογές του ’85 αν δεν ψήφιζε για ΠτΔ τον ανακριτή Σαρτζετάκη, ο οποίος είχε επιδείξει ακεραιότητα και σθεναρή στάση απέναντι στο κράτος της πανίσχυρης Δεξιάς, στην υπόθεση της δολοφονίας του Λαμπράκη (1963). Στην προσπάθειά του ο Ανδρέας Παπανδρέου να ελέγξει τον τύπο ενθάρρυνε και προώθησε την Αυριανή, Πώποτες και Κοσκωτάδες, κινήσεις που τον έφεραν σε μερική σύγκρουση με τα παραδοσιακά έντυπα που τον στήριζαν Νέα, Βήμα, Έθνος, Ελευθεροτυπία κ.ά. Τις παραμονές των εκλογών του ’89 ψηφίζει σχεδόν την απλή αναλογική, -τότε ο νέος εκλογικός νόμος εφαρμοζόταν στις αμέσως επόμενες εκλογές- όχι για όφελος του ιδίου, αλλά για να μην πετύχει αυτοδυναμία η ΝΔ και ο Μητσοτάκης, τον οποίο καθυστέρησε περίπου ένα χρόνο να αναλάβει την πρωθυπουργία. Η περίοδος του Σημίτη άρχισε με τους αδέξιους και ευτελείς χειρισμούς στην κρίση των Ιμίων, τα οποία έκτοτε είναι γκρίζες ζώνες με ευθύνη και των ΗΠΑ, με τον πρωθυπουργό, παρά τη συντριβή του ελληνικού ελικοπτέρου και το χαμό τριών Ελλήνων αξιωματικών, το κατέβασμα της ελληνικής σημαίας και την αποχώρηση των Ελλήνων στρατιωτών από τη νησίδα, να ευχαριστεί την κυβέρνηση των Αμερικανών μέσα στη Βουλή των Ελλήνων ξεσηκώνοντας θύελλα αντιδράσεων, με κάποιους να χαρακτηρίζουν τη στάση αυτή ως προδοσία. Αργότερα, η φούσκα του χρηματιστηρίου, η γρήγορη και χωρίς τις απαραίτητες εγγυήσεις ένταξη της χώρας στην ΟΝΕ με τις αναπτυγμένες χώρες της Ευρώπης ταλάνισαν την οικονομία, η οποία άργησε να συνέλθει και να ορθοποδήσει. Σημαντικά έργα έγιναν την περίοδο αυτή, μεταξύ των οποίων και η διαγραφή του θρησκεύματος από τις πολιτικές ταυτότητες που ήταν και απόφαση της Ε.Ε., παρά τις λαοσυνάξεις και τη σύσσωμη αντίδραση του κλήρου. Αξίζει να σημειωθεί ότι, τότε παγιώθηκε ο επίσημος ερχομός του φωτός της ανάστασης από τα Ιεροσόλυμα κάθε Μ. Σάββατο με το προεδρικό αεροπλάνο και το κόκκινο χαλί, με τιμές αρχηγού κράτους. Την εποχή του Γιώργου Παπανδρέου με τα δαχτυλίδια και τα λεφτά υπάρχουν, που δεν υπήρχαν, τα μνημόνια και το καταστροφικό PSI αργότερα με τη διάλυση των ασφαλιστικών ταμείων έφεραν τη χώρα πολύ πίσω, με την πλειονότητα του λαού να αγωνίζεται να επιβιώσει, να μικραίνει τη ζωή του υποβαθμίζοντας και την ποιότητά της.
Κατά τη μακρόχρονη κυβερνητική θητεία του ΠΑΣΟΚ, οι μεγάλες προσδοκίες που αναφέρονταν στα προτεινόμενα προγράμματά του, δεν επαληθεύτηκαν. Η συγκυβέρνηση με τη ΝΔ ήταν η χαριστική βολή. Περνώντας από ισχυρούς κλυδωνισμούς ύπαρξης και πολιτικής επιβίωσης, με συχνή αλλαγή ονομασιών και θέσεων δείχνει τελευταία μορφή σταθεροποίησης. Η απλή αναλογική, την οποία δεν ψήφισε στη Βουλή, μπορεί να του δώσει τη δυνατότητα να παίξει σημαντικό ρόλο στις προσεχείς πολιτικές εξελίξεις. Αυτό θα εξαρτηθεί από τις επιλογές του, οι ενδείξεις των οποίων δεν είναι και τόσο ενθαρρυντικές. Αν και αποστασιοποιήθηκε διαχρονικά από τις σοσιαλιστικές αρχές και αξίες, δεν παύει να συγκαταλέγεται στα προοδευτικά κόμματα. Οι αποφάσεις του μετά από τις επόμενες εθνικές εκλογές θα επιβεβαιώσουν ή θα απορρίψουν τον παραπάνω χαρακτηρισμό.
