Είναι το σύνολο των πνευματικών και τεχνικών επιτευγμάτων του ανθρώπου. Είναι η καλλιέργεια, η βελτίωση και ο εκλεπτυσμός των ψυχικών και ηθικών χαρακτηριστικών του, η αδιάκοπη προσπάθεια και ο συνεχής αγώνας για βελτίωση των συνθηκών της ζωής του. Είναι το δόγμα της επιβίωσής του, οι πνευματικές αξίες, το επίπεδο μόρφωσης και Παιδείας και ο τρόπος βίωσης και σκέψης του. Είναι η κληρονομιά ενός λαού, η ανάδειξη της ιστορίας του και γενικά το σύνολο της ανθρώπινης δημιουργίας, το αξίωμα της εξέλιξης της κοινωνίας.
Αντιπροσωπεύει το σύνολο των συνειδησιακών, πνευματικών, διανοητικών και υλικών στοιχείων που χαρακτηρίζουν μια κοινωνία. Αποτελεί έκφραση της ζωής των ανθρώπων και αντανακλά την επιστημονική, τεχνική και κοινωνική πρόοδο. Βρίσκεται στην εργασία, στην πολιτική, στους νόμους, στις εξουσίες, αλλά και στην καθημερινότητα. Είναι ένα δυναμικό κίνημα απέναντι στη βία και τη βαρβαρότητα.
Περιλαμβάνει τη γνώση, την πίστη, την τέχνη, τα ήθη και τα έθιμα. Αντικατοπτρίζει τη συγκροτημένη άποψη και δημιουργία, την αλληλουχία καταστάσεων και νοημάτων και το βαθύ αίσθημα διάπλασης και μεταμόρφωσης της ύλης. Αποκαλύπτει τις εσωτερικές ανησυχίες, παρορμήσεις και συναισθήματα, τα μετατρέπει σε πεδίο πλατιάς ανάγνωσης και επικοινωνίας και διευκολύνει την επέκταση και διάδοση των ιδεών και των αξιών. Η πνευματική καλλιέργεια (αξίες, παιδεία, μόρφωση, αισθητική κ.λπ.) διαμορφώνει τον τρόπο συμπεριφοράς των ανθρώπων και συμβάλλει στην ανάπτυξη των στοιχείων που αποτελούν την ταυτότητα των λαών, στα οποία περιλαμβάνονται η εθνικότητα και η γλώσσα. Η ενασχόληση με τις τέχνες (γλυπτική, ζωγραφική, μουσική κ.λπ.) και ο βαθμός παραγωγής τους προσδιορίζουν την ποιότητα της εκπαίδευσης και το επίπεδο της ανάπτυξης.
Ο πολιτισμός εξανθρωπίζει, εξημερώνει τα ένστικτα των ανθρώπων, βελτιώνει τη γλώσσα και την επικοινωνία και αντιστέκεται στην ισοπέδωση και εξάλειψη εθνικών πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων και δραστηριοτήτων που προωθεί η παγκοσμιοποίηση.
Τα συνεχόμενα φαινόμενα διαφθοράς, ο παράνομος σκοτεινός πλουτισμός και η ατιμωρησία διαμόρφωσαν τη νοοτροπία του μέσου Έλληνα, χωρίς ιδεολογικό υπόβαθρο, με έλλειμμα πολιτισμού, κοινωνικής μόρφωσης, ευαισθησίας, αλλά και ουσιαστικής παιδείας. Ένα κράμα συντηρητισμού, σκοταδισμού, ρατσισμού και φασισμού χωρίς ηθικές αναστολές. Σήμερα, απόρροια πολλών και πολύχρονων προσπαθειών, σχεδίων και πρακτικών, ο πολιτισμός προβάλλεται ως ένα ευτελές και ανάξιο προσοχής προϊόν. Περιβάλλεται και εκφράζεται με υποκρισία, ψέμα, αλαζονεία, εύκολη κολακεία και διαστρέβλωση. Γιατί, με αδύναμο τον πολιτισμό, είναι πιο εύκολη η διάρρηξη του κοινωνικού ιστού και κατ’ επέκταση ο απόλυτος έλεγχος του πολίτη, προς το συμφέρον μιας κάστας εξουσιαστών και πλουσίων.
Ο πολιτισμός βρίσκεται παντού και γι’ αυτό γίνεται αντίπαλος ή εχθρός στα αντιδημοκρατικά καθεστώτα. Τις καλλιτεχνικές εκφράσεις και δημιουργίες αντιμάχεται το σύστημα της εξουσίας, όταν κατά την άποψή του δε συμβαδίζουν με τη νοοτροπία και τις αρχές της ελεύθερης αγοράς. Ανησυχεί για την ισχυρή ιδεολογική δύναμη της τέχνης. Φοβάται την αποκάλυψη των μορφών καταπίεσης, την αμεσότητα και τη μεγάλη επίδραση στις κοινωνίες των πλατιών λαϊκών στρωμάτων. Προσπαθεί να αποπροσανατολίσει, να παραπλανήσει και να χειραγωγήσει την αυτο-έκφραση, με ιδεαλιστικές και ιδιοτελείς παραχωρήσεις. Αποσκοπεί να περιορίσει την επέκταση, την ενεργοποίηση της σκέψης και του προβληματισμού. Με τη δύναμη που διαθέτει επιχειρεί να κατευθύνει τα πάντα. Δεν είναι δυνατόν να επιτρέψει μια τόσο δυνατή παρέμβαση στην επικοινωνία να εκφράζεται ελεύθερα.
«Όταν ο ήλιος του πολιτισμού είναι χαμηλά στον ορίζοντα, ακόμα και οι νάνοι ρίχνουν μεγάλες σκιές» (Karl Kraus, Αυστριακός συγγραφέας)
Οι μεγάλες σκιές πάνω από την ανθρωπότητα θα περιοριστούν ή και θα εκλείψουν, μόνο όταν ο ήλιος του πολιτισμού σταθεροποιηθεί στην κατακόρυφη θέση.
Σημειώνεται ότι, η «βιομηχανία» του πολιτισμού έρχεται παγκοσμίως, από πλευράς …τζίρου, στην τέταρτη θέση, ύστερα από τις βιομηχανίες των όπλων, των ναρκωτικών και της πορνείας.
Υγ 1. Με σεβασμό στην ελεύθερη έκφραση της τέχνης, η πράξη βανδαλισμού στην Εθνική Πινακοθήκη τον περασμένο Μάρτιο είναι επιεικώς απαράδεκτη και καταδικαστέα. Είναι η σύζευξη-έκφραση φασιστικών και σκοταδιστικών αντιλήψεων και ενστίκτων. Όμως, ο πραγματικός καλλιτέχνης δεν χρησιμοποιεί για βάση προϋπάρχουσες δημιουργίες.
Υγ 2. Η κορδέλα ήταν μεγάλη στα εγκαίνια του Μουσείου του Γιάννη Ρίτσου, πριν από ένα μήνα περίπου στη Μονεμβασιά. Ποιος μπορούσε να φανταστεί ότι οι αγώνες, οι διώξεις κι οι εξορίες του, θα απεικονίζονταν με μειδιάματα και χαμόγελα μπροστά στην προτομή του. Το τελεφερίκ, με την πρόφαση ότι θα βελτιώσει την προσβασιμότητα στο κάστρο των ατόμων με δυσκολία κίνησης, ακολουθεί την ίδια πορεία με την τσιμεντόστρωση της Ακρόπολης, που έγινε για τον ίδιο λόγο, αλλά αμέσως μετά, το καλοκαίρι του 2021, παρέλασαν τα μοντέλα του οίκου Dior, που διαφορετικά θα ήταν αδύνατον. Η τοποθέτηση των καλωδίων φωτισμού είναι θέμα αντίληψης του ιστορικού χώρου.
Υγ 3. Πριν από λίγο καιρό ο επικεφαλής του ευρωσκεπτικιστικού κόμματος της Βρετανίας Νάιτζελ Φάρατζ είπε: «Αν τα Γλυπτά του Παρθενώνα είχαν παραμείνει στην Ελλάδα, σήμερα δεν θα υπήρχαν». Εκτίμηση αυτή δεν ευσταθεί γιατί, από το 1801 που άρχισε η αρπαγή τους από τον Έλγιν και ιδιαίτερα μετά από το 1821 και τη δημιουργία του νεώτερου ελληνικού κράτους, δεν έχει καταγραφεί τέτοιο ενδεχόμενο. Γι’ αυτό, η παραπάνω θέση, την οποία επικαλούνται και άλλοι βρετανοί αξιωματούχοι για να υποστηρίξουν την κατοχή τους, είναι παραπλανητική, σκόπιμη και εκτός πραγματικότητας.
