Το «κλειδί της επιτυχίας», το «κλειδί της ευτυχίας», το «κλειδί της αποτελεσματικότητας», το «κλειδί της δημιουργίας», το «κλειδί της ζωής» -με όποιον προσδιορισμό προτιμά κανείς- είναι μερικές από τις κλισέ μεταφορικές φράσεις που έχουν ταυτιστεί στην κοινή συνείδηση με το μελλούμενο, το ποθητό, το επιδιωκόμενο. Εκείνο που θα «ξεκλειδώσει» την είσοδο προς την επιζητούμενη αλλαγή, τη διεκδικούμενη ελπίδα, τη μετάβαση στη φωτεινή αντίπερα όχθη. Κι όμως, εν έτει 2023, η ελληνική κοινωνία γνώρισε με τον πιο συνταρακτικό κι απάνθρωπο τρόπο μια άλλη διάσταση του «κλειδιού». Αυτή του θανάτου, της δυστυχίας, του ανείπωτου πόνου. Ένα «κλειδί» -ή «ψαλίδι»- που διακλαδώνει τις σιδηροδρομικές γραμμές ήταν η αιτία να χαθούν 57 ολόκληρες ζωές σε κλάσματα του δευτερολέπτου και να τραυματιστούν δεκάδες άλλοι που «έτυχε» να επιβιώσουν. Από το ξεφάντωμα και την ανεμελιά ενός τριημέρου για αρκετούς νέους, από τις οικογενειακές στιγμές για κάποιους μεγαλύτερους, στο τραγικό κι απίστευτο τέλος. Έτσι απλά και τόσο φρικτά, αλλά συνάμα -και τόσο αμείλικτα- προδιαγεγραμμένα. Κατά πως φαίνεται ήταν το χρονικό ενός προαναγγελθέντος μοιραίου, που ερχόταν, αλλά (υποκρινόμασταν πως) δεν το διακρίναμε ή μάλλον το κρύβαμε σχολαστικά και περίτεχνα κάτω από το «χαλάκι» της υπερφίαλης σιγουριάς. Τόσο βέβαιοι ότι ένας υπάλληλος, ένας διάλογος «καφενείου», ένα συνολικά πρωτόγονο σύστημα θα καλύπτουν για πάντα τις πρόδηλες αδυναμίες με «φτιασιδώματα» και θα εξασφαλίζουν τη βιωσιμότητα ενός οργανισμού που ήταν ήδη σε κλίνη εντατικής.
«Τις πταίει;» ακούστηκε και γράφτηκε για μία ακόμα φορά στον ηλεκτρονικό κι έντυπο Τύπο. Η ανευθυνότητα, η επιπολαιότητα, η ολιγωρία, η απειρία, η ανικανότητα, όλα τα παραπάνω ή συνδυασμός αυτών; Μήπως τα ηλεκτρονικά συστήματα που δεν «άκουσαν» ή ο ανύπαρκτος τεχνολογικός εξοπλισμός αυτοματοποίησης των διαδικασιών; Αυτός που όταν -κι εφόσον- εγκατασταθεί, προφανώς θα πανηγυρίζουμε, λες και κατακτήσαμε τη… Σελήνη. Θα αποτελεί όμως το προσχηματικό και υποκριτικό προπέτασμα για την ανεπάρκεια ετών, όντας ένα επίτευγμα προερχόμενο από προηγούμενες δεκαετίες, που ήδη έχουν ενσωματώσει στις υποδομές τους ανεπτυγμένες κοινωνίες.
Για μία ακόμα φορά τα τηλεοπτικά στούντιο και παράθυρα γέμισαν με ειδικούς-ειδήμονες, «εισαγγελείς» και «δικαστές». Καθημερινός βομβαρδισμός με αποκαλύψεις για σφάλματα, παραλείψεις, λανθάνουσες καταστάσεις που βγήκαν ορμητικά στην επιφάνεια και προκάλεσαν «πλημμύρα» αποκαλύψεων. Κι ένας λαός που πληροφορήθηκε με τον πλέον ασύλληπτο τρόπο ένοχα μυστικά και θανάσιμες ελλείψεις για τον τρόπο λειτουργίας ενός συστήματος το οποίο, όπως αποδείχθηκε, ήταν ένα καθημερινό παιχνίδι «ρώσικης ρουλέτας».
Ένας εργαζόμενος, ο περίφημος σταθμάρχης, ένας συνηθισμένος άνθρωπος της «διπλανής πόρτας», του οποίου η μοίρα έλαχε να γίνει ξαφνικά γνωστός στο πανελλήνιο ως ο βασικός ένοχος για την οδυνηρή απώλεια δεκάδων ψυχών, ωσάν ένας «μαθητευόμενος μάγος» που απορροφήθηκε στην εκμάθηση νέων πειραμάτων.
Είναι όμως αυτός -που σαφώς υπέπεσε σε αλληλουχία ολέθριων λαθών και πλημμελή άσκηση κρισιμότατων καθηκόντων- ο αποκλειστικά υπεύθυνος για ένα ανείπωτο εθνικό δράμα; Αν κάποιος ακολουθήσει το χρονικό της διαδρομής του ελληνικού σιδηροδρόμου την τελευταία 20ετία-25ετία, θα διαπιστώσει εν πολλοίς ότι ο σταθμάρχης ήταν ο τελευταίος τροχός της «αμαξοστοιχίας», που όδευε με μαθηματική ακρίβεια στη συμφορά. Ο σιδηρόδρομος, όπως λένε οι επαΐοντες, βάλτωσε έτι περαιτέρω μετά το 2010, όταν η περιστολή δαπανών και η ματαίωση σχεδιασμών ελέω επιταγών των μνημονίων, αλλά και οι φερόμενες δικαστικές διαμάχες μεταξύ αναδόχων έργων στη συνέχεια, αρχικά πυροδότησαν κι έπειτα συντηρούσαν την βραδύκαυστη θρυαλλίδα που «έσκασε» εκκωφαντικά τη νύχτα της 28ης Φεβρουαρίου 2023. Κάποιοι, όπως συνδικαλιστικές οργανώσεις και μερίδα των πολιτικών δυνάμεων, είχαν διαβλέψει κι επισημάνει τον κίνδυνο, όμως και σε αυτή την περίπτωση ο κοινωνικός αυτοματισμός απομόνωσε τις «ενοχλητικές» φωνές, σχεδόν ως αίολες ή και συκοφαντικές.
Η τραγωδία κατέδειξε δια της πιο θορυβώδους και σπαρακτικής οδού δισεπίλυτες παθογένειες του ελληνικού κράτους και του πολιτικού συστήματος -ίδιον του λαού- που σοβούν κι αναδύονται σαν ηφαιστειογενή λάβα στην επιφάνεια σε κάθε απρόβλεπτη περίσταση και κρίση. Ανερμάτιστες κι ατελέσφορες πολιτικές, με χαρακτηριστικά επιλεκτικές και μεροληπτικές -όπως αποδεικνύεται- κρίσεις κι αποφάσεις που φθείρουν και διαφθείρουν τον μηχανισμό και μπλοκάρουν τα «γρανάζια» του, στέλνοντας στις καλένδες όποια προοπτική ξεσκαρταρίσματος και αναγέννησης.
Οι κυβερνώντες, λίγο πριν περάσει η σκυτάλη στον λαό για την 4ετή ετυμηγορία δια της κάλπης, ευρισκόμενοι εν τρικυμία από τις απρόσμενες εξελίξεις, κατέληξαν να «χρυσώσουν» το χάπι με εξαγγελία «κάθαρσης» για τον σιδηρόδρομο και άλλες συναφείς δυσλειτουργίες, ενώ με μια «δέσμη μέτρων» επιχειρούν να απαλύνουν τον αλύτρωτο πόνο των δύστυχων οικογενειών. Σαν «κακοκουρδισμένη» ορχήστρα, το σύνολο του διαχρονικού Πολιτειακού «τόξου», δηλαδή όλα τα κόμματα που πέρασαν από τη διακυβέρνηση, επιχειρούν παράλληλα να αποποιηθούν ή να μετριάσουν κάθε -εμφανή κι αφανή- ευθύνη για το μερίδιο που τους αναλογεί. Κανείς όμως δεν μίλησε για «τσεκούρι», με οποιοδήποτε κόστος, στη ρίζα μιας εθνικής «Μήδειας» που, τόσο ψυχρά κι αυταρχικά, κατατρύχει και θυσιάζει τα ίδια της τα παιδιά. Η απλώς αναγνώριση της «γυμνής» πραγματικότητας και οι υποσχέσεις για θραύση του «αποστήματος», χωρίς αληθινά ρηξικέλευθες αποφάσεις, βαθιές τομές, ακόμα και κατά μέτωπο σύγκρουση με κατεστημένες νοοτροπίες και μικροσυμφέροντα που δρουν παρασιτικά, θα παραμείνουν φιλολογικά ευχολόγια. Και γρήγορα θα χαθούν στη λήθη που εξυπηρετεί τη διαιώνιση του συστήματος.
Κι ενώ στην πολιτική κονίστρα εξελίσσεται μία απρεπή διελκυστίνδα για το «ποσοστό» της υπαιτιότητας των εκάστοτε κρατούντων, η ελληνική κοινωνία παρατηρεί βουβή, σκυθρωπή και μουδιασμένη, όσα αλλοπρόσαλλα -για μία ακόμα φορά- επιφυλάχθηκαν για εκείνη, εμπιστευόμενη και δίνοντας «λευκή επιταγή» σε εκείνους που αναλαμβάνουν κάθε φορά τα «χειριστήρια».
Οι σωματικές πληγές στους επιζήσαντες της τραγωδίας, ίσως επουλωθούν, τα ψυχικά όμως τραύματα θα στοιχειώνουν δια βίου όσους «επιβιβάστηκαν» στο τρένο της γραμμής, αλλά συνειδητοποίησαν πως μπήκαν στον συρμό του ανέλπιστου φευγιού.
Κι όμως αυτό το καλοκομμένο -εκ πρώτης όψεως- κλειδί, που στη λεπίδα του έχει «εγχαραχθεί» το ιστορικό του σιδηροδρόμου, αρχικά στράβωσε και μέσα στα χρόνια σκούριασε, εγκλωβίζοντας στο «σκοτεινό» δωμάτιο το πεπρωμένο δεκάδων ψυχών. Έμελε -το κλειδί και τα αμαρτωλά μυστικά του- να κόψουν το νήμα αθώων ψυχών, τόσο αιφνίδια και βίαια, όπως διεκόπη η τυφλή πορεία των δύο μοιραίων τρένων προς τον όλεθρο.
Κι όταν τα δάκρυα στερέψουν, όταν ο απόηχος κοπάσει, όταν τα συνθήματα ξεθωριάσουν, όταν τα συναισθήματα καταλαγιάσουν, η ελληνική κοινωνία θα επιστρέψει στην «κανονικότητα», όπως μάθαμε να λέμε τρία χρόνια τώρα. Καθημερινότητα γεμάτη χαρές, λύπες, επιτυχίες, αποτυχίες, ευπροσήγορες και αγενείς συμπεριφορές θα καλύψουν και πάλι τα δευτερόλεπτα, τα λεπτά, τις ώρες μας προς το άγνωστο που δεν ορίζουμε, όση καλοσύνη, σωφροσύνη και λογική κι αν επιστρατεύσουμε. Δεν είναι επαρκείς αρετές να κοντραριστούν με την αμέλεια, την απερισκεψία, την ασυδοσία, καθώς όπως αποδεικνύεται η μάχη είναι «στημένη» κι άνιση.
«Πάρε με όταν φτάσεις», μία φράση, ένα μήνυμα που θα κλονίζει τον καθένα όταν συνειδητοποιεί ότι θα μπορούσε να ήταν εκείνος ο οποίος θα άφηνε αναπάντητη την παράκληση του αποστολέα. Για να μην ηχήσει τόσο ισχυρά, λοιπόν, «ποτέ ξανά» η σιωπή, για να μην πληρώσουμε «εισιτήριο» χωρίς επιστροφή, για να φτάσουμε στον «προορισμό», ας φροντίσουμε να γίνουμε όλοι «ελεγκτές» της τροχιάς που προδιεγράφη για εμάς χωρίς εμάς. Το χρωστάμε σε όλους εκείνους που πρόλαβαν το «τρένο» στον σταθμό, αλλά τούς στέρησαν τον προορισμό. Από κάπου μακριά, θα μάς επιτηρούν και θα είναι δικαίως αυστηροί…
