Εικόνα απόλυτης παρακμής και εγκατάλειψης, που βαίνει διαρκώς επιδεινούμενη, αντικρίζει ο επισκέπτης του ΞΕΝΙΑ Σπάρτης, που θυμίζει σκιά του άλλοτε φωτεινού παρελθόντος. «Κορωνίδα» του λόφου που «ξεφυτρώνει» μέσα στον αστικό ιστό της πόλης, αποτελούν το κτήριο και ο περιβάλλων χώρος, που εδώ και κάμποσα χρόνια έχουν μετατραπεί -με την προκλητική ανοχή των αρμόδιων φορέων- σε εστία μόλυνσης και πεδίο έκνομων δραστηριοτήτων και συναλλαγών. Ειρωνεία αποτελεί ότι το 2011, το οικοδόμημα, που ανεγέρθηκε το μακρινό 1959, χαρακτηρίστηκε μνημείο με τη βούλα του υπουργείου Πολιτισμού, ύστερα από κοινή απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου και του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων, ως παράδειγμα σύγχρονης μεταπολεμικής αρχιτεκτονικής και της τουριστικής πολιτικής του ΕΟΤ. Με εξαίρεση ελάχιστες απόπειρες για την αξιοποίησή του, τέσσερα χρόνια μετά, το ΞΕΝΙΑ όχι μόνο δεν αποτελεί κόσμημα για την πόλη, αλλά αντίθετα εκθέτει ανεπανόρθωτα τις αρχές και θλίβει κάθε πολίτη της Σπάρτης.

Ήταν κάποιο από τα μεσημέρια των προηγούμενων εβδομάδων που επιχείρησα -με δισταγμό είναι η αλήθεια- να επισκεφτώ τον λόφο ΞΕΝΙΑ στη Σπάρτη. Σκοπός, φυσικά, δεν ήταν αυτός που κάποιες άλλες εποχές θα προέκυπτε αυθόρμητα, δηλαδή μια ρομαντική βόλτα στο μόνο αλσύλλιο που διαθέτει ο αστικός ιστός της πόλης... Το δημοσιογραφικό δαιμόνιο και η ανησυχία κάποιων περιοίκων ήταν που με οδήγησε εκεί, για μια αυτοψία.

Αν και μεσημέρι η συνδρομή συνοδού ήταν απόφαση σοφή, όπως αποδείχτηκε. Η αποτύπωση της σημερινής πραγματικότητας διεκόπη βίαια από βήματα αγνώστων που πλησίαζαν στο κτήριο και μας υποχρέωσαν σε άτακτη υποχώρηση προς αποφυγή μιας αιφνίδιας και ανεπιθύμητης συνάντησης.

Ας μιλήσουν όμως οι εικόνες:

Σημείο 1ο: Τα μονοπάτια πρόσβασης
Υπό κανονικές συνθήκες θα προσφέρονταν για έναν απολαυστικό περίπατο. Σήμερα ο περιπατητής για να φτάσει στον προορισμό του άθικτος, θα πρέπει πρώτα να έχει διασχίσει την πυκνή και παραμελημένη βλάστηση, να έχει αποφύγει τα ορατά και μη απομεινάρια της τοξικομανίας, ενώ ανά πάσα στιγμή κινδυνεύει από τα εκριζωμένα και μετέωρα δέντρα.

Σημείο 2ο: Η παιδική χαρά
Η εγκατάλειψη βασιλεύει στο χώρο της παιδικής χαράς. Οι σπασμένοι ξύλινοι φράχτες, απ' όπου προεξέχουν επικίνδυνα βίδες και καρφιά, τα σπασμένα και σκουριασμένα παιχνίδια, οι βανδαλισμένοι κάδοι απορριμμάτων, τα σκουπίδια και η βρώμα, ιδίως δε η έκθεση σε λοιμώδεις ασθένειες, «κραυγάζουν» επιτακτικά στους αρμόδιους του Δήμου Σπάρτης να επιμεληθούν. Σαφέστατα ο συγκεκριμένος χώρος έχει πάψει προ πολλού να εξυπηρετεί το σκοπό για τον οποίο δημιουργήθηκε, αφού τη θέση των παιδιών που έπαιζαν κάποτε εκεί έχουν πάρει παραβατικοί και βάνδαλοι.

Σημείο 3ο: Το κτήριο του πρώην ΞΕΝΙΑ
Ευρισκόμενο πλέον, και μετά από πολλές παλινδρομήσεις, στη δικαιοδοσία του Δήμου Σπάρτης, το κουφάρι του οικοδομήματος που κάποτε αποτελούσε έμβλημα αίγλης και πολιτισμού, στέκει εκεί για να υπενθυμίζει την παθογένεια της ελληνικής πολιτείας στην αντιμετώπιση αρκετών προβλημάτων. Η διαχείριση της δημόσιας περιουσίας και η προστασία της, η γραφειοκρατεία, η λαθρομετανάστευση, οι εξαρτήσεις από ουσίες, είναι μερικά. Και έχουν πληγώσει ανεπανόρθωτα αυτό το χώρο.

Η αυτοψία σε ελάχιστους μόνο χώρους, εκτός και εντός κτηρίου, καταγράφει αποτροπιαστικές εικόνες. Αυτές που συγκλονίζουν είναι των χώρων όπου «λουφάζουν» οι ναρκομανείς και, στη συνέχεια, τα δωμάτια όπου βρίσκουν άσυλο άστεγοι μετανάστες. Όλα, κατά πληροφορίες, μοιρασμένα στη βάση ενός άγραφου κώδικα, που εξασφαλίζει την μεταξύ τους αρμονική συνύπαρξη...

Σκέψεις και επισημάνσεις
Το θέμα της αξιοποίησης του ΞΕΝΙΑ απασχολεί, δεκαετίες τώρα, τόσο τις εκάστοτε δημοτικές αρχές, όσο και κάθε σκεπτόμενο πολίτη. Σενάρια, όπως  η μετατροπή του σε πολιτιστικό χώρο ή σε αστικό Κέντρο Υγείας (επί δημαρχίας Αργειτάκου), σε νέο Δημαρχείο (επί δημοτικής αρχής Βαλιώτη) ακόμα εξετάζονται… Κατά περιόδους το θέμα προβάλλεται πιο υψηλά στην επικαιρότητα, όπως συμβαίνει στην παρούσα φάση, που ο Δήμος Σπάρτης προσκαλεί εθελοντές για τον καθαρισμό της πόλης αρχής γενομένης από το συγκεκριμένο λόφο!

Αν και η ενεργοποίηση του εθελοντικού πνεύματος και της περιβαλλοντικής συνείδησης αποτελούν αναγκαιότητα των καιρών, οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν στη συγκεκριμένη περιοχή απαιτούν προηγουμένως άλλου είδους παρεμβάσεις.

Στην αντίθετη περίπτωση ποιος εγγυάται την ασφάλεια και την υγεία των εθελοντών πολιτών; Ποια μέτρα προφύλαξης και πόση προσοχή είναι αρκετά;

Μήπως θα ήταν καταλληλότερο οι εθελοντικοί καθαρισμοί να εστιάσουν σε σημεία πιο «βατά», ενώ η «βρώμικη» δουλειά του ΞΕΝΙΑ να γίνει από εξειδικευμένους φορείς; Μήπως, η πρώτη «σκούπα» να έμπαινε από τις αστυνομικές δυνάμεις;