Με φανφάρες και διθυράμβους παρουσιάστηκαν πριν λίγα χρόνια τα αποκαλούμενα «Σπίτια Ανακύκλωσης» ή επισήμως «Πολυκέντρα Ανταποδοτικής Ανακύκλωσης». Μικρές αυτόνομες μονάδες, στις οποίες οι πολίτες θα κατέθεταν συσκευασίες προς ανακύκλωση και ως ανταπόδοση θα έπαιρναν μικρές χρηματικές «ανταμοιβές», όπερ κι εγένετο στην πράξη. Το έργο υλοποιήθηκε μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων, με βασικό προμηθευτή την εταιρεία ΤΕΧΑΝ. Πρόκειται για προμήθεια άνω των 200 «γωνιών» ανακύκλωσης, αντί συνολικού ποσού 83 εκατομμυρίων ευρώ, από φορείς διαχείρισης απορριμμάτων σε Αττική, Κρήτη και Πελοπόννησο, που θεωρήθηκε τότε πρωτοπορία για την Αυτοδιοίκηση. Στην Πελοπόννησο, ο ΦοΔΣΑ παρέλαβε συνολικά 58 σπιτάκια, εκ των οποίων 4 εγκαταστάθηκαν στον Δήμο Σπάρτης, ενώ άλλα τοποθετήθηκαν και σε περιοχές της Λακωνίας όπως στη Νεάπολη κ.α..
Πέντε χρόνια μετά την εκκίνηση του πρότζεκτ, το πρόγραμμα μπαίνει σε περιπέτειες, καθώς μετά από πόρισμα της ανεξάρτητης Επιτροπής Δημοσιονομικού Ελέγχου (ΕΔΕΛ) που διαπίστωσε σοβαρές υπερκοστολογήσεις στο έργο, το Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών αξιώνει την επιστροφή συνολικά περίπου 40 εκατομμυρίων ευρώ: Από τον Ειδικό Διαβαθμικό Σύνδεσμο Νομού Αττικής (ΕΔΣΝΑ) διεκδικείται ποσό 18.136.860,00€, από τον Ενιαίο Σύνδεσμο Διαχείρισης Απορριμμάτων Κρήτης (ΕΣΔΑΚ) 10.955.400€ και από τον Φορέα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Πελοποννήσου, ποσό 10.590.220€.
Πώς ξεκίνησε το έργο
Το έργο ξεκίνησε το 2020 με προμήθεια και εγκατάσταση πολυκέντρων ανακύκλωσης σε δημόσιους χώρους.
- Ο ΕΔΣΝΑ (Αττική) προμηθεύτηκε 130 σπιτάκια με κόστος 48 εκατ. ευρώ.
- Ο ΦοΔΣΑ Πελοποννήσου αγόρασε 58 σπιτάκια έναντι 17,4 εκατ. ευρώ.
- Ο ΕΣΔΑΚ (Κρήτη) εγκατέστησε 60 σπιτάκια ύψους 18 εκατ. ευρώ.
Συνολικά το έργο ανήλθε στα 83 εκατ. ευρώ και χρηματοδοτήθηκε από ευρωπαϊκούς πόρους.
Τα πορίσματα και οι διαπιστώσεις
Η πρώτη έρευνα της ΕΔΕΛ ολοκληρώθηκε στα τέλη του 2023, ενώ ακολούθησε δεύτερη συμπληρωματική το καλοκαίρι του 2025.
Από τα στοιχεία που μπήκαν στο «μικροσκόπιο» προέκυψαν κρίσιμα ευρήματα:
- Οι δύο εταιρείες που συμμετείχαν στον διαγωνισμό ήταν στην πραγματικότητα μία, καθώς η ελληνική εταιρεία λειτουργούσε ως αντιπρόσωπος της αμερικανικής.
- Οι τεχνικές προδιαγραφές ήταν φωτογραφικές, επιτρέποντας μόνο στην ανάδοχο εταιρεία να συμμετάσχει.
- Δεν έγινε έρευνα αγοράς πριν την υπογραφή της σύμβασης. Έτσι, τα σπιτάκια αγοράστηκαν με 300.000 ευρώ ανά μονάδα, όταν στην αγορά διατίθενται αντίστοιχα με περίπου 90.000 ευρώ. Δηλαδή, τα πολυκέντρα αγοράστηκαν έως και τέσσερις φορές ακριβότερα.
- Ο διαγωνισμός αφορούσε ανακύκλωση συσκευασιών, αλλά τα σπιτάκια που τελικά αγοράστηκαν υποστηρίζουν διαφορετικά ρεύματα υλικών (γυαλί, χαρτί κλπ), δηλαδή δεν ανταποκρίνονται πλήρως στην αρχική προκήρυξη.
Η Επιτροπή Δημοσιονομικού Ελέγχου αποφάσισε δημοσιονομική διόρθωση της τάξης του 50%, με αποτέλεσμα το υπουργείο να ζητήσει την επιστροφή περίπου 40 εκατ. ευρώ για να δοθούν πίσω στην Κομισιόν.
Τα ανοιχτά ερωτήματα
Τα ερωτήματα που τίθενται είναι σοβαρά και χρήζουν διευκρινίσεων:
- Πού βρίσκεται το επίσημο πόρισμα της ΕΔΕΛ και ποια είναι τα ακριβή ευρήματα;
- Θα επιμεριστεί το πρόστιμο ισομερώς;
- Υπάρχει περιθώριο νομικής προσφυγής ώστε να αποφευχθεί η επιβάρυνση των πολιτών;
- Ποιοι έχουν την πολιτική ευθύνη για τις αποφάσεις και τις υπογραφές;
Η απόκλιση των τιμών
Ως προς την παράμετρο του κόστους απόκτησης, πρέπει να γίνει σύγκριση και με ευρωπαϊκά παραδείγματα. Η διαφορά στις τιμές είναι εντυπωσιακή, καθώς σε άλλες χώρες της γηραιάς ηπείρου, παρόμοια σπιτάκια ανακύκλωσης κοστίζουν 30.000–70.000€. Συγκεκριμένα, ο Νίκολα Ντε Μικέλις, επικεφαλής της DG Regio (Διεύθυνση της Κομισιόν για θέματα Περιφερειακής και Αστικής Πολιτικής), σε προγενέστερη επιστολή του προς τον γενικό γραμματέα Δημόσιων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ, Δημήτρη Σκάλκο, είχε διευκρινίσει με ακρίβεια τι ακριβώς εννοούσε η Ευρώπη με το «υπερτιμολογημένα». Κάθε σπιτάκι ανακύκλωσης που είχε δεχτεί το ελληνικό κράτος να αγοράσει από την ΤΕΧΑΝ αντί 300.000 ευρώ σε αντίστοιχους διαγωνισμούς στην Ευρώπη «κοστολογείται μεταξύ 30.000 και 70.000 ευρώ, δηλαδή πέντε με δέκα φόρες λιγότερο», είχε αναφέρει ο επικεφαλής της DG Regio.
Στην Ελλάδα, οι συμβάσεις άγγιζαν έως και 300.000€ ανά μονάδα. Η αναντιστοιχία αυτή αποτέλεσε τον βασικό λόγο για τις δημοσιονομικές διορθώσεις και τις καταγγελίες περί «φουσκωμένων» τιμών.
Η αριθμητική του προστίμου
για την Πελοπόννησο και τη Λακωνία
Η συνολική απαίτηση επιστροφής ποσού 10,59 εκατ. ευρώ για τον ΦοΔΣΑ Πελοποννήσου μεταφράζεται σε 182.590€ (πρόστιμο) ανά «Σπίτι Ανακύκλωσης», για τις συνολικά 58 μονάδες. Από αυτό προκύπτει, ότι στον Δ. Σπάρτης όπου -όπως προαναφέρθηκε- τοποθετήθηκαν 4 οικίσκοι, η κατ’ αναλογία επιβάρυνση ανέρχεται σε περίπου 730.000€.
Θα χρεωθούν οι δημότες;
Κι εδώ προκύπτει το μεγάλο ερώτημα: ποιος θα πληρώσει τα… σπασμένα; Οι ΦοΔΣΑ δεν έχουν αυτόνομα έσοδα. Η λειτουργία τους στηρίζεται σε εισφορές των δήμων-μελών και κρατική/ευρωπαϊκή χρηματοδότηση. Άρα, κάθε οικονομική υποχρέωση μετακυλίεται αναλογικά στους δήμους. Και επειδή οι δήμοι αντλούν τα έσοδά τους από τα δημοτικά τέλη καθαριότητας, το βάρος μοιραία πέφτει στις τσέπες των πολιτών. Το ενδεχόμενο αυτό έχει εγείρει ερωτηματικά ξεσηκώνοντας ανησυχία σε όλη την Πελοπόννησο, στην επίμαχη περίπτωση του οικείου ΦοΔΣΑ.
Κεραυνοί Τζανετέα στο ΔΣ Σπάρτης:
«Ας τα πληρώσουν αυτοί οι άσχετοι
και ανίδεοι που τα υπέγραψαν»
Το θέμα της απαιτούμενης επαναφοράς των 10,5 εκατ. ευρώ για τα «Σπίτια Ανακύκλωσης» στην Πελοπόννησο τέθηκε στο τελευταίο Δημοτικό Συμβούλιο Σπάρτης (1/10), από την επικεφαλής της μείζονος αντιπολίτευσης, Ντία Τζανετέα, η οποία εμφανίστηκε ιδιαίτερα επικριτική για τις εξελίξεις.
Η κ. Τζανετέα επεσήμανε μεταξύ άλλων για τη φερόμενη υπερκοστολόγηση, ότι ήταν κάτι που «πολλοί υποστήριζαν από την πρώτη στιγμή της υπογραφής». Ισχυρίστηκε δε, ότι «ο διαγωνισμός ήταν φωτογραφικός, ενώ το έργο, όταν ολοκληρώθηκε, δεν πληρούσε τις προδιαγραφές». Για να διερωτηθεί με βαρείς υπαινιγμούς: «Ποιος θα πληρώσει αυτά τα χρήματα; Ο δήμος, δηλαδή οι δημότες; Ας τα πληρώσουν αυτοί οι άσχετοι και ανίδεοι που τα υπέγραψαν!», τόνισε με έμφαση. Και τόνισε εμφανώς αγανακτισμένη: «Με όλα αυτά που γίνονται, δεν τολμάς να πεις ότι ασχολείσαι με την πολιτική και είσαι αυτοδιοικητικός. Όχι, δεν ισχύει το “όλοι μαζί τα φάγαμε”».
Η Ντ. Τζανετέα στάθηκε ιδιαίτερα στο γεγονός ότι υπάρχει ήδη παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας για την υπόθεση, κάνοντας λόγο για ζήτημα που πλήττει το κύρος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης συνολικά. Παράλληλα, ζήτησε το θέμα να τεθεί επίσημα στην ΠΕΔ και την ΚΕΔΕ, ώστε να υπάρξει συλλογική στάση και όχι μεμονωμένες τοποθετήσεις.
Στην τοποθέτησή του ο δήμαρχος, Μιχάλης Βακαλόπουλος, επιχείρησε να κατευνάσει τους τόνους. Αναγνώρισε ότι το θέμα προκαλεί προβληματισμό και απασχολεί όλους τους φορείς, ενώ γνωστοποίησε ότι θα τεθεί προς ενημέρωση στην επόμενη συνεδρίαση της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων (ΠΕΔ).
Από την «πράσινη καινοτομία»
στο πιθανό… μπουγιουρντί
Ένα έργο που διαφημίστηκε ως «πράσινη καινοτομία» για την ανακύκλωση καταλήγει σήμερα να έχει την οσμή σκανδάλου. Η υπόθεση δείχνει να εξελίσσεται σε μία από τις μεγαλύτερες υποθέσεις υπερκοστολόγησης στην Τοπική Αυτοδιοίκηση της τελευταίας δεκαετίας. Με 83 εκατομμύρια ευρώ ευρωπαϊκών πόρων να βρίσκονται στο μικροσκόπιο, και με την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία να παρακολουθεί στενά την υπόθεση, μένει να φανεί ποιοι θα κληθούν να λογοδοτήσουν. Το κρίσιμο ζήτημα πλέον δεν είναι μόνο τα 10,5 εκατ. ευρώ -εν προκειμένω για την Πελοπόννησο- αλλά ποιος θα τα πληρώσει. Αν η κυβέρνηση και οι αρμόδιοι φορείς δεν δώσουν λύση, τότε το κόστος θα καταλήξει -για άλλη μια φορά- στους πολίτες.
Πλέον, μένει ανοιχτό το ερώτημα για την ποινική συνέχεια της υπόθεσης, καθώς σύμφωνα με δημοσιεύματα θα φανεί πώς θα αξιολογηθεί από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία και αν τελικά η δικογραφία θα φτάσει στη Βουλή, όπως είχε γίνει στην περίπτωση του ΟΠΕΚΕΠΕ.
