Με την παγκόσμια ζήτηση τροφίμων να αυξάνεται ραγδαία, η γεωργία αναγκάστηκε να εντατικοποιηθεί, στηριζόμενη κυρίως στα συνθετικά λιπάσματα. Μια εναλλακτική προσέγγιση που κερδίζει έδαφος είναι τα λιπάσματα χουμικών και φουλβικών οξέων, φυσικά οργανικά σκευάσματα με σημαντική βιοδιεγερτική δράση.
Τα χουμικά και φουλβικά οξέα είναι προϊόντα αποσύνθεσης οργανικής ύλης (φυτικής και ζωικής) και ανήκουν στις χουμικές ουσίες του εδάφους. Διακρίνονται από την υψηλή σταθερότητά τους και την ικανότητα να ενισχύουν τη μικροβιακή ζωή, τη φυσική γονιμότητα του εδάφους και την ανθεκτικότητα των φυτών. Συμμετέχουν επίσης στη ρύθμιση της δράσης φυτοορμονών, όπως οι αυξίνες και οι κυτοκινίνες.
Στην απορρόφηση θρεπτικών, παίζουν διπλό ρόλο: τροποποιούν το χημικό περιβάλλον γύρω από τις ρίζες και ενεργοποιούν ενζυμικούς μηχανισμούς στο ίδιο το φυτό. Για παράδειγμα, ενισχύουν την πρόσληψη νιτρικού αζώτου μέσω της ενεργοποίησης της H⁺-ATPάσης, ενώ διεγείρουν και γονίδια που εμπλέκονται στην απορρόφηση θείου. Συμβάλλουν επίσης στην απελευθέρωση φωσφόρου, αυξάνοντας τη δραστηριότητα φωσφατασών και εμποδίζοντας τη δέσμευση των φωσφορικών ιόντων στο έδαφος.
Ταυτόχρονα, λειτουργούν σαν φυσικοί χηλικοί παράγοντες, δημιουργώντας σταθερά σύμπλοκα με ιχνοστοιχεία όπως ο σίδηρος, ο ψευδάργυρος και το μαγγάνιο, τα οποία γίνονται πιο εύκολα διαθέσιμα για τα φυτά και απορροφώνται πιο αποτελεσματικά.
Η επίδρασή τους δεν περιορίζεται μόνο στη θρέψη. Έρευνες δείχνουν ότι τα χουμικά οξέα βελτιώνουν σημαντικά τη δομή και σταθερότητα του εδάφους. Λειτουργούν σαν «συγκολλητική ουσία» μεταξύ των σωματιδίων του εδάφους, δημιουργώντας συσσωματώματα που διευκολύνουν τον αερισμό, τη ριζοβολία και την κατακράτηση νερού. Έτσι, το έδαφος διατηρείται υγρό για περισσότερο χρόνο, ενώ ενισχύεται η αντοχή του στη διάβρωση.
Ακόμη, συμβάλλουν άμεσα στην ενεργοποίηση φυσικών μηχανισμών άμυνας των φυτών. Η εφαρμογή τους έχει συνδεθεί με την αυξημένη παραγωγή φαινολικών ενώσεων, οι οποίες λειτουργούν ως αντιοξειδωτικά, προστατεύοντας τα κύτταρα σε περιόδους στρες. Έχουν επίσης παρατηρηθεί λιγότερες προσβολές από παθογόνους μύκητες σε καλλιέργειες που δέχθηκαν εφαρμογή χουμικών οξέων.
Ένας άλλος κρίσιμος ρόλος τους είναι η αντιμετώπιση υδατικού στρες, κυρίως σε συνθήκες ξηρασίας. Βοηθούν τα φυτά να διατηρήσουν την λειτουργία της φωτοσύνθεσης και να παράγουν φυσικά αντιοξειδωτικά που προστατεύουν τα κύτταρα από βλάβες.
Τέλος, σε περιβαλλοντικά επιβαρυμένα εδάφη, τα χουμικά οξέα μπορούν να δεσμεύσουν βαρέα μέταλλα όπως ο μόλυβδος και το κάδμιο, μειώνοντας τη βιοδιαθεσιμότητά τους και προστατεύοντας τόσο το φυτό όσο και την τροφική αλυσίδα από επιμολύνσεις.
