Σχεδόν όλοι έχουμε βιώσει εκείνη τη στιγμή μέσα στη μέρα που ένας πονοκέφαλος εμφανίζεται ξαφνικά. Η πρώτη κίνηση είναι συχνά να πάρουμε ένα παυσίπονο. Παράδοξα, όμως, η συνεχής χρήση των ίδιων φαρμάκων μπορεί να προκαλέσει ή να επιδεινώσει τον πόνο. Πρόκειται για την κεφαλαλγία από κατάχρηση φαρμάκων (medication-overuse headache), μια κατάσταση που μπορεί να φαίνεται αντιφατική αλλά είναι πλήρως αναστρέψιμη, εφόσον αναγνωριστεί έγκαιρα.
Οι πονοκέφαλοι στην καθημερινότητα
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, πάνω από 10 εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν τακτικά από πονοκεφάλους. Οι περισσότεροι είναι καλοήθεις και δεν υποδηλώνουν σοβαρές παθήσεις, όπως όγκους στον εγκέφαλο, οι οποίες αντιστοιχούν σε λιγότερο από 1% των περιπτώσεων.
Για τους γιατρούς, η πρόκληση είναι να διαγνωστεί η αιτία, καθώς οι πονοκέφαλοι μπορεί να οφείλονται σε πολλούς παράγοντες. Η θεραπεία εξαρτάται από τον τύπο: οι ημικρανίες απαιτούν ειδικά φάρμακα, ενώ οι πονοκέφαλοι λόγω άγχους ή κατάθλιψης χρειάζονται ψυχολογική υποστήριξη. Παράλληλα, ισορροπημένη διατροφή, τακτική άσκηση και επαρκής ύπνος μπορούν να μειώσουν τη συχνότητα και την ένταση των συμπτωμάτων.
Όταν τα παυσίπονα γίνονται μέρος του προβλήματος
Υπάρχουν περιπτώσεις όπου ο πονοκέφαλος όχι μόνο επιμένει, αλλά εντείνεται μετά από συστηματική χρήση παυσίπονων (συνήθως για διάστημα άνω των 3 μηνών). Το φαινόμενο αυτό μπορεί να αφορά άτομα με ημικρανίες, αλλά και όσους λαμβάνουν παυσίπονα για άλλους πόνους, όπως στη μέση ή στις αρθρώσεις. Έτσι, δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος πόνου και προσωρινής ανακούφισης. Η κεφαλαλγία από κατάχρηση φαρμάκων εκτιμάται ότι επηρεάζει το 1-2% του πληθυσμού, ενώ εμφανίζεται 3 έως 4 φορές συχνότερα στις γυναίκες. Στην προκειμένη περίπτωση, ο «ένοχος» είναι τα ίδια τα παυσίπονα. Οπιοειδή, όπως η κωδεΐνη, που χρησιμοποιούνται για τη διαχείριση έντονου πόνου μετά από τραυματισμούς ή χειρουργικές επεμβάσεις, συνοδεύονται από πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες, μεταξύ αυτών και οι πονοκέφαλοι. Ακόμη και τα πιο κοινά παυσίπονα, όπως η παρακεταμόλη ή η ιβουπροφαίνη, μπορεί να οδηγήσουν στο ίδιο αποτέλεσμα, όταν λαμβάνονται συστηματικά. Αν και θεωρούνται ασφαλή εντός των συνιστώμενων δόσεων, η υπερβολική ή συχνή λήψη τους μπορεί να οδηγήσει όχι μόνο σε χρόνιους πονοκεφάλους, αλλά και σε σοβαρότερες επιπλοκές, όπως ηπατική βλάβη. Ακόμη και οι τριπτάνες, που προορίζονται για την άμεση αντιμετώπιση των κρίσεων ημικρανίας, ενδέχεται -σε περίπτωση υπέρμετρης χρήσης -να συμβάλουν στο ίδιο φαινόμενο.
Πώς ορίζεται η «κατάχρηση»
Στην περίπτωση της κεφαλαλγίας από φάρμακα, η κατάχρηση αφορά κυρίως τη συχνότητα και όχι την ποσότητα: η τακτική λήψη παρακεταμόλης ή ΜΣΑΦ για 15 ή περισσότερες ημέρες τον μήνα, ή οπιοειδών για πάνω από 10 ημέρες, μπορεί να πυροδοτήσει το πρόβλημα.
Η παρακολούθηση από γιατρό είναι απαραίτητη, καθώς η ευαισθησία διαφέρει από άτομο σε άτομο. Όχι όλοι θα εμφανίσουν κεφαλαλγία από κατάχρηση, αλλά όσοι το κάνουν χρειάζονται εξατομικευμένη καθοδήγηση.
Πώς «σπάει» ο φαύλος κύκλος
Η αντιμετώπιση είναι απαιτητική, καθώς πολλοί ασθενείς δυσκολεύονται να συνειδητοποιήσουν ότι το ίδιο το φάρμακο ευθύνεται για τον πόνο τους. Η σταδιακή διακοπή υπό ιατρική επίβλεψη είναι η πιο αποτελεσματική μέθοδος.
Η τήρηση ημερολογίου πονοκεφάλων, όπου καταγράφονται η συχνότητα, τα συμπτώματα και οι καθημερινές συνήθειες, βοηθά σημαντικά στη διάγνωση και στη διαχείριση της κατάστασης. Ασθενείς με πονοκεφάλους πάνω από 15 ημέρες τον μήνα πρέπει να ζητούν επαγγελματική βοήθεια.
Συμπέρασμα
Με έγκαιρη διάγνωση και ιατρική καθοδήγηση, η κεφαλαλγία από κατάχρηση φαρμάκων μπορεί να αναστραφεί. Με σωστή υποστήριξη, η επιστροφή σε μια καλή ποιότητα ζωής, χωρίς επαναλαμβανόμενους πονοκεφάλους, είναι απόλυτα εφικτή.
